Racisme: de witte is het probleem
In opinie door Marjan Boelsma op 27-10-2014 | 22:20
Tijdens 'Het grote antiracisme debat' op 23 oktober op de Erasmus Universiteit Rotterdam, hield Marjan Boelsma een lezing over racisme, wit privilege en witte suprematie. Een ingekorte versie van haar betoog werd vandaag op joop.nl geplaatst en riep daar en elders op het internet direct vele en soms heftige reacties op.
Hieronder de volledige versie van haar speech.
Over onverdiend wit privilege, witte suprematie en wat te doen
Een witte huidskleur is een onverdiend voorrecht. Je hoeft over je wit zijn nooit na te denken, het is een vanzelfsprekendheid, het is de maat der dingen, het is de norm. Ik weet dat mijn witte privilege mijn plaats in de wereld bepaalt, hoe ik denk, hoe het mijn relatie tot anderen beïnvloedt, hoe ik niet etnisch wordt geprofileerd en hoe ik van racisme profiteer. Als je dat begrijpt, dan zie je de systematische onderdrukking en ongelijkheid van zwarte mensen en mensen van kleur. Niet alle witten zijn racisten, maar alle witten hebben wel wit voorrecht.
Racisme is de combinatie van raciale vooroordelen en systematische institutionele witte macht (onderwijs, arbeidsmarkt, zorg en welzijn, de Wet, de pers). Witte suprematie is gebouwd op een koloniale geschiedenis en wordt in stand gehouden door de huidige neoliberale, neokoloniale westers politiek. Vanuit die hoek valt dan ook geen verandering te verwachten….de voordelen/privileges zijn immers te groot om zichzelf, het eigen systeem onderuit te halen. Het is een apartheidssysteem op wereldschaal.
Wit privilege is alleen onzichtbaar voor witte mensen. Ze willen of kunnen het niet zien.
Wit privilege is: het niet zien van de relatie tussen hedendaags racisme en de geschiedenis van raciale onderdrukking; dat ‘onze beschaving’ gebouwd is op slavernij en kolonialisme. Want ja, ik was er toch niet bij, daar kan ik toch niets aan doen? Maar de geschiedenis dragen we met ons mee en komt in alles wat we doen tot uiting. Het bepaalt onze referentiekaders, onze identiteit en onze aspiraties (J. A. Baldwin). Het witte privilege is dat we niet hoeven te zien hoe het witte voorrecht onverdiend in onze geschiedenis geworteld is.
Wit privilege is: zwarte mensen en mensen van kleur beschuldigen van racisme en omgekeerde discriminatie als ze de witheid van onze maatschappij aan de orde stellen. Een vaak gehoorde reactie van mensen met lange, gevoelige witte tenen die hard roepen is ‘ik ben geen racist, hoor!’ Want ik heb zwarte vrienden, want ik heb geen problemen met deze mensen, want ik zie geen kleur, want we leven in een post-raciale maatschappij etc. We kennen de voorbeelden. Het zijn waardeloze alibi’s. Je kunt dit alleen zeggen omdat voor jou als witte racisme in het leven geen dagelijkse pijn is.
Wit privilege betekent: je kunnen terugtrekken op het grootste cruiseschip ter wereld en je niet druk hoeven te maken over de belabberde arbeidsomstandigheden van de zwarte arbeiders aan boord.
Wit privilege is: als vrijwilliger ver weg ‘goede werken’ doen en voor de dakloze asielzoekers, mensen zonder papieren om de hoek geen poot uitsteken en de oorzaken daarvan niet in verband brengen met de prijs die zij betalen voor jouw bevoorrechte leven.
Witte suprematie is: dat Rechters bij de Raad van State ‘zelden de kant van de vluchteling’ kiezen en zich “beteugeld activistisch” in het voordeel van de staat opstellen in het vreemdelingenrecht. (Rapport Spijkerboer)
Wit privilege is: vanuit je witte academische stoel de kritiek op je werk van zwarte academici en academici van kleur, die je fouten corrigeren niet serieus te nemen. Nee, je stelt gekrenkt hun academische integriteit ter discussie. Witte academici blijven geloven dat ze over gelijkheid kunnen schrijven door vooral witte publicaties te lezen.
Wit privilege is het wereldnieuws aangereikt krijgen door vooral witte journalisten. Het betekent dat “Honderd dode zwarte mensen staan gelijk aan één witte dode” (C.N. Adichie).
Wit privilege en witte suprematie maken het makkelijk moslims te beschuldigen van antisemitisme en zelf niet herinnerd willen worden aan de verantwoordelijkheid voor de moord op 6 miljoen joden in Europa en het ontstaan van de onrechtvaardige situatie in het Midden Oosten.
Wit privilege is het geen steun willen geven aan de eis van herstelbetalingen voor de trans-Atlantische slavenhandel die tot op de dag van vandaag de Caribische regio tot armoede heeft veroordeeld.
‘Eerst komt het vreten en dan de moraal’, zei Brecht. Wij, de witten, hebben vreten dankzij wit privilege en witte suprematie, maar waar is onze moraal? Is het mogelijk te leven met schuld en je tegelijkertijd ethisch te gedragen?
Wat te doen?
Je uitspreken tegen racisme betekent niet dat je zelf als witte buiten de structuren en instituties staat. Antiracisme is een leven lang leren, een leven lang bewust worden, een leven lang van strijd en veranderen. Het betekent dat je jezelf voortdurend moet afvragen of het sluipende vergif van racisme niet bij je is binnengedrongen. Het is geen kwestie van een goed gevoel, maar van toewijding en actie. Geen liefdadigheid, maar actieve solidariteit waarin de zwarte mensen en mensen van kleur leidend zijn.
Ik heb een paar tips op een rijtje gezet:
• Wen aan ongemakkelijke discussies
• Houd je defensieve reactie in de gaten: wees nederig, en hou je mond tot je je niet meer defensief voelt
• Zet je schuldgevoel om in motivatie
• Bedenk steeds dat racisme op het persoonlijke vlak niet kan plaatsvinden zonder het systeem en de instituten. Het zijn mensen die de systemen van racisme en onderdrukking in stand houden en versterken
• Maak elke keer opnieuw racisme en witheid zichtbaar door het luid en duidelijk te benoemen, zelfs als dat je persoonlijke banden met mensen raakt
• Weiger actief mee te werken aan het systeem van witheid en klaag het aan met naam en toenaam. Wat het je ook kost: vertel de waarheid
• Wees niet medeplichtig, maar verander de instituten die historisch gebaseerd zijn op witte overheersing, ontmantel het regiem van witheid en sta niet toe dat witte overheersing zichzelf verder versterkt
• Lees en leer zelf over racisme voordat je zwarte mensen en mensen van kleur met vragen lastig valt
• Treed niet op als een woordvoerder voor zwarte mensen en mensen van kleur, omdat witte mensen dat perspectief nooit echt kunnen verwoorden
• Voorkom verwarring van racisme met andere vormen van onderdrukking en discriminatie, behalve als het direct relevant is in het gesprek
o Het is verleidelijk te zeggen: Ik weet wat het is omdat ik een vrouw ben, of homo, of tot een religieuze minderheid behoor etc. en je te identificeren met de strijd van iemand anders. Het betekent nooit dat jij echt kunt weten hoe racisme voelt.
• Ga uit van intersectionaliteit ofwel kruispunt denken. Kruispunt denken wil de volledige complexiteit omarmen van de invloed van plaats, nationaliteit, gender, etniciteit, seksuele voorkeur, klasse (N. Jouwe, G.Wekker, M. Botman).
• Als je een fout maakt vraag dan zwarte mensen en mensen van kleur hoe je het anders kan doen in plaats van kritiek te verwerpen of te ontkennen dat er een probleem is
• Leg bij racisme niet de verantwoordelijkheid bij het individuele slachtoffer. Wijs op de structurele aard van raciaal geweld. Depolitiseer en individualiseer het raciale geweld niet, haal het niet uit de context (E.J. Martina, The Machinery of Dehumanization)
Marjan Boelsma is adviseur en activist. Van 1974 tot 1994 was ze actief voor de bevrijdingsstrijd in Zuid-Afrika. Ze was VN waarnemer tijdens eerste algemene verkiezingen in Zuid-Afrika en werd onderscheiden door Umtapo met Biko International Peace Award (2010) en door de regering van Zuid-Afrika voor uitzonderlijke bijdrage gedurende de strijd van het volk van Zuid-Afrika tegen Apartheid (2007).
De ingekorte versie en de inmiddels vele reacties op joop.nl leest u hier.
Reacties
Op GeenStijl verscheen 'een kloosried'
Ook reacties op Frontaalnaakt en van Quinsy Gario op Roetinheteten
Korte impressie van het grote racisme debat kunt u bij WijBlijvenHier en bij de SP- Rotterdam bekijken.
Meer over racisme op dit blog hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over marjan boelsma, racisme, wit privilege.
Reacties
Was de wereld maar zo simpel. White privilege bestaat. Natuurlijk. Mannelijk privilege ook. En financieel privilege. En het privilege van in Nederland geboren worden (niet er later komen, dat is weer minder privilege). En religieus privilege, maar dat is dan weer afhankelijk van locatie. Je naam doet ook wat. Waar je op school zat ook. Of je intelligent bent, weer minder. En zo is het in Nederland goed toeven als je een Nederlandse blanke lange welgestelde gematigd christelijke universitair opgeleide (geen entomoloog..) slanke man bent van 50+ zonder fysieke beperkingen of Limburgs accent.
De wereld is niet zwart-wit, maar grijs. Iedereen scoort ergens op voorgenoemde schalen en proberen alle mensen op de planeet onder te verdelen in wit en zwart is een onjuiste, heilloze en laakbare oefening, mits serieus bedoeld. Inhoudelijk op elk punt ingaan is niet bijzonder zinvol omdat of elke opmerking wel iets is af te dingen.
Dan komt de vraag, waarom dit stuk? Racisme bestaat, wordt elke dag gebezigd door velen, van ELKE kleur en elke afkomst. Het is helaas menselijk. En het wordt ontkend, door bijna iedereen. Mensen ervan bewust maken is een groot goed en moet dus gebeuren, hoeft niet mooier gemaakt te worden dan het is maar dat betekent niet dat dit stuk daarbij helpt. Vele voorbeelden hier prikkelen niet, maar beledigen (opzettelijk, vermoed ik) of lokken uit (idem). Het effect is echter, gezien ook de reacties en uit verband getrokken quotes, volledig averechts. Allereerst wordt het gepubliceerd op plaatsen waar normaal alleen mensen komen die allang weten dat er iets mis is en op de hand van de spreker zijn. Het zou fijn zijn die mensen te motiveren om de boodschap te verspreiden, natuurlijk. Het zou nog beter zijn als je andere mensen kunt bereiken met deze boodschap en ook maar 1 keer, serieus te laten nadenken. Daarbij helpt het niet als je 'blanken' verbiedt om met 'zwarten' te praten over dit onderwerp. Dan wordt je stuk gekaapt door populisten.
De meeste voorbeelden in het stuk zijn uit verband gerukt of maar zeer ten dele toe te schrijven aan wit/zwart denken. Of donkerbruin, crème of 'mijn-grootmoeder-heeft-wel-eens-in-de-zon-gezeten'. Meestal lokt dat goede discussies uit, maar niet hier.
Deze stijl van schrijven polariseert, kweekt onbegrip en lokt de verkeerde discussies uit bij het publiek dat je juist wilt bereiken. Het zorgt aan de andere kant voor een sterk wij-gevoel bij mensen die het aanspreekt. En dat wil je niet. Juist geen kliek. Juist geen groepjes. Juist geen uitsluiten. Daarom maakt dit stuk me bang. Niet omdat de kern onjuist is. Die is juist. Blank zijn heeft grote, grotendeels onverdiende voordelen. En we zijn nog steeds niet volwassen genoeg om te kijken wat we daaraan zouden moeten doen. Maar iemand laten zeggen 'ik heb hier mogelijk altijd verkeerd over gedacht' bereik je niet door alle 'blanken' te karikaturiseren. En nogmaals, helaas is racisme maar 1 manier om te discrimineren. Mocht de auteur denken dat het stuk letterlijk en feitelijk gezien zou moeten worden, heb ik er niets van begrepen. Maar de gekleurde kennissen die ik heb geraadpleegd ook niet. Zie, ik ben duidelijk nog niet white-privilege bewust genoeg.
