Over PVV en fascisme
In opinie door Martijn de Koning op 29-08-2011 | 14:49
Tekst: Martijn de Koning
Het is tegenwoordig een geliefd tijdverdrijf om te discussiëren over de vraag of Wilders een hedendaags fascist” is. Nu is het maken van een dergelijke vergelijking voor politiek gebruik nogal riskant vind ik. Net zoals Wilders graag de vergelijking mag trekken tussen islam enerzijds en communisme en fascisme anderzijds. U weet waarschijnlijk allemaal wel hoe we van de vreselijke fascisten zijn afgekomen; niet (alleen) door met hen thee te drinken, maar door tegen hen te vechten. Wanneer je dus voor politiek gewin die vergelijking maakt is de consequentie dus indirect dat je de ander met geweld moet bestrijden. Goed, misschien wat te ver door geredeneerd, maar toch: we weten intussen dat er mensen zijn die het als zodanig kunnen opvatten.
De kampioen van het kamp dat Wilders als fascist ziet is momenteel Rob Riemen denk ik. Zie bijvoorbeeld zijn optreden op Lowlands (lijkt me ook nog wel eens leuk, maar ik vrees dat ik daar niet uitgesproken genoeg voor ben). Riemen stelt dat er veel parallellen zijn tussen het PVV-gedachtegoed en fascisme. Het gaat hem dan om afgunst, haat tegen zondebokken, nihilisme, anti-intellectualisme en de overtuiging dat mensen ongelijk zijn. Dat is niet helemaal onterecht, maar is Wilders daarmee een fascist? Robin te Slaa, een historicus die onder meer onderzoek heeft gedaan naar de NSB, stelt in een recent stuk in NRC dat de vergelijking nergens op slaat. Hij verwijt Riemen gebrek aan kennis die leidt tot simplisme, en oppervlakkigheid die weer leiden tot hetzelfde type generalisaties die Riemen eigenlijk Wilders verwijt. Slaa heeft zeker een punt denk ik. Volgens hem kenmerkt fascisme zich door de volgende aspecten:
- Leidersbeginsel (“Führer-prinzip”)
- Biologisch ‘gefundeerde’ racisme
- sociaal-darwinistische wereldbeschouwing waarbij de geschiedenis en het bestaan wordt beschouwd als een voortdurende strijd tussen staten, volken en rassen
- streven naar een nationale wedergeboorte via een ‘transcendente’, klassen overstijgende synthese van alle bevolkingsgroepen (voor zover behorend tot eigen volk of ras) in een nieuwe totalitaire maatschappij
Slaa stelt dat het fascisme met die punten een zogenaamde derde weg wilde zijn naast het liberale kapitalisme en het marxisme/communisme. Volgens hem ontbreken al die genoemde punten bij de PVV. Dat is zo, maar dat is niet het einde van het verhaal denk ik. Het fascisme van toen bestaat nu misschien nauwelijks meer, maar waarom zou het fascisme geen ontwikkeling door kunnen maken zoals ook het liberale kapitalisme en marxisme dat hebben gedaan? Ideologieën zijn niet statisch, maar omdat ze antwoord moeten geven op de problemen in hun omgeving en omdat die omgeving verandert moet het fascisme ook veranderen. Hoe zouden die punten veranderd kunnen zijn? Een wilde gooi:
- Leidersbeginsel: Het autoritaire dat het fascisme kenmerkte past niet meer in deze tijd. Tegelijkertijd zien we wel de opkomst van het personalisering van de politiek. De persoon van de politieke leider wordt steeds belangrijker en enkele personen springen eruit omdat zij zich zeer nadrukkelijk een positie als enige leider toe-eigenen (en die ook toegeschreven krijgen). Wilders is niet de hedendaagse Führer, maar niemand zal ontkennen dat hij de enige leider is van de PVV, sterker nog dat hij de PVV is.
- Biologisch-racisme: Dit kan echt niet meer. Biologisch-racisme is volledig uit. Maar daarvoor is wel iets anders in de plaats gekomen en wel cultureel-racisme. Verschillen tussen mensen worden niet meer gelabeled en verklaard door te wijzen op biologisch raciale verschillen, maar door te wijzen op culturele verschillen. Mensen zijn daarbij gedefinieerd door hun cultuur en hun gedragingen worden verklaard door de cultuur die ze hebben of de culturele groep waartoe ze behoren. Een Marokkaanse Nederlander wordt gedefinieerd en bepaald door ‘de’ Marokkaanse cultuur en is ook daardoor herkenbaar. In de PVV-ideologie gaat het om een variant hierop: de islam die haar volgelingen in een ijzeren greep zou houden en alles wat moslims doen en laten wordt ‘verklaard’ vanuit de islam. Er is maar één islam voor de PVV en die leidt altijd tot geweld, onderdrukking en misleiding. De islam is een kwaad en moslims zijn zodanig bevangen of zelfs gevangen door de islam dat moslims ‘ons’ per definitie willen onderwerpen.
- sociaal-darwinisme en strijd: het klassieke sociaal-darwinisme en de voortdurende toestand van strijd tussen volkeren en rassen is eigenlijk nauwelijks verdwenen en is ook binnen de PVV ideologie zeer dominant aanwezig. In die ideologie wordt de natie ondermijnd door de politiek-correcte elite die de eigen cultuur laat verwateren door moslims binnen te laten. En, indachtig bovenstaand punt, de instroom van moslims leidt per definitie tot vernietiging van de pure cultuur van de eigen natie. De islam voert strijd tegen het westen en moet dan ook bestreden worden zie ook Hirsi Ali).
- Synthese van alle bevolkingsgroepen in een totalitaire maatschappij; met name dit punt lijkt toch wel afwezig te zijn of je moet de nadruk die de PVV legt op totale assimilatie door migranten (waarbij zij de islam dus afwerpen) als zodanig opvatten. Weliswaar heeft Wilders een utopie van een migrantenvrije samenleving, maar hij ziet dat zelf als niet-realistisch. Wanneer hij dat wel zou doen en een programma daarvoor zou hebben, dan zou wellicht dit punt op kunnen gaan.
Is dit alles echter ook voldoende om Wilders een fascist of neo-fascist te noemen? Wat het stuk van Robin Slaa goed laat zien is dat het maken van een vergelijking die zich niet beperkt tot de oppervlakte en ingegeven is door een oprechte intentie iemands gedachtegoed te begrijpen helemaal geen slecht idee is. Een vergelijking als analyse instrument is zinvol; zowel voor die aspecten waar de analogie niet opgaat als voor de aspecten waar dat wel het geval is. Het goedkoop politiek gebruik van labels is daarentegen niet verhelderend want leidt eigenlijk alleen maar af van de inhoud en kan zelfs, met bepaalde labels, gevaarlijk zijn.
Martijn de Koning is cultureel antropoloog. Dit stuk is eerder op zijn blog Closer verschenen zie hier. Met toestemming van De Koning is het ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Eerdere blogs van Martijn op dit weblog vind je hier
Meer artikelen over de PVV hier
Meer over fascisme, geert wilders, martijn de koning, pvv, rob riemen.
