Home » Blog » Opinie » Open de grenzen. Restrictief vreemdelingenbeleid heeft averechts effect.

Open de grenzen. Restrictief vreemdelingenbeleid heeft averechts effect.

In opinie door Leo Lucassen op 15-05-2015 | 09:18

Kijken we naar eerdere ervaringen met massale migraties, dan blijken open grenzen veel beter te werken dan een restrictief vreemdelingenbeleid.

Dat stelt hoogleraar Leo Lucassen, gespecialiseerd in de geschiedenis van migratie en integratie.

In de vele reacties op de humanitaire ramp in het Middellandse-zeegebied valt vooral de uitzichtloosheid op. Afgezien van abjecte reacties op sociale media waarin men zich vrolijk maakt over ‘dobbernegers’, vindt bijna iedereen dat we er alles aan doen om te voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen. Maar hoe? Meer boten om mensen te redden (terug naar Mare Nostrum), het vernietigen van de boten van smokkelaars, het nog strenger bewaken van de grenzen, of geld steken in opvangkampen in de regio? Daarmee wordt het kernprobleem echter niet aangepakt. Kijken we naar de motieven van de bootvluchtelingen, dan kunnen we ruwweg een onderscheid maken tussen Syriërs en andere vluchtelingen en daarnaast een grote groep migranten, vooral uit West- Afrika, die in de eerste plaats werk hopen te vinden in Europa.

Voor de vluchtelingen zou de bestaande wetgeving moeten volstaan en heeft Europa voldoende opvangcapaciteit. Dat ligt anders voor de –veelal laaggeschoolde - arbeidsmigranten. Op dit moment is de werkloosheid in de meeste landen hoog, zeker in Spanje, Italië en Griekenland en ook in andere landen is de vraag naar slecht betaalde arbeid beperkt . Toch is er veel voor te zeggen de veerboten tussen Marokko en Spanje gewoon weer te laten varen en daarmee de smokkelaars de pas af te snijden. Het probleem is namelijk niet zozeer dat migranten Europa bereiken, maar dat eenmaal aangeland ze het wel uit hun hoofd laten om weer weg te gaan. Eerst dienen immers de duizenden euro’s geleend geld voor de illegale reis aan de schuldeisers (vaak familie)te worden terugbetaald en verder moeten ze er niet aan denken nog een keer doodsangsten op de Middellandse zee uit te staan. Ook voor degenen voor wie het bestaan in Europa tegenvalt, is terugkeer geen optie en resteert vaak een tantaluskwelling en een bestaan in de marge. Net als in de Verenigde Staten, met een steeds verder gemilitariseerde zuidgrens, houden hekken migranten evenmin tegen, maar voorkomen ze wel dat ze weer vertrekken, ook niet als dat eigenlijk (geen werk, heimwee) voor de hand zou liggen.

Kijken we naar eerdere ervaringen met massale migraties, dan blijken open grenzen veel beter te werken. Tussen 1840 en 1914 vertrokken meer dan 50 miljoen Europeanen naar de Amerika’s, in de hoop daar een beter bestaan te vinden. Grenscontroles bestonden nauwelijks en op Ellis Island in de baai van New York werd hooguit 1% geweigerd. Toch besloot bijna een derde van hen uiteindelijk terug te gaan. Omdat de straten niet met goud geplaveid bleken, ze hun draai niet konden vinden, of gewoon omdat ze voldoende verdiend hadden voor hun oude dag.
Nu gaat deze vergelijking natuurlijk mank, aangezien de Verenigde Staten, Argentinië en Brazilië destijds geen verzorgingsstaten waren en migranten hun eigen broek op moesten houden.

Toch hoeven ook sociale voorzieningen niet automatisch een ‘aanzuigende werking’ te hebben. Hoewel velen, de huidige minister van Sociale Zaken Asscher voorop, in september 2013 nog waarschuwden dat ‘de dijken zouden breken’ als de arbeidsmarkt voor Roemenen en Bulgaren open zou gaan, heeft het recht op vrije migratie binnen de EU niet tot ontwrichting geleid. Er is hier en daar weliswaar sprake van verdringing op de arbeidsmarkt, overigens door toedoen van onscrupuleuze werkgevers, maar de vrees dat Oost-Europa leeg zou lopen is niet bewaarheid. En dat is ook niet zo vreemd als we bedenken dat als je geen werk hebt, de toegang tot de sociale zekerheid beperkt is en bijgevolg West-Europa heel erg duur is.

De arbeidsmarkt blijkt de migratie dus heel aardig te reguleren. Dat zagen we al eerder in de jaren zestig met de ‘gastarbeiders’ uit Marokko, Tunesië en Turkije. Naast de door het bedrijfsleven geworven mannen, kwamen verreweg de meesten ‘spontaan’. Tuk op avontuur en verzekerd van een baan in de toenmalige hoogconjunctuur. Toen de economie in 1967 opeens kortstondig inzakte, keerden velen prompt terug, wat de toenmalige politici en ambtenaren sterkten in hun overtuiging dat het idee van tijdelijkheid inderdaad werkte. En dat deed het ook, totdat het kersverse kabinet Den Uyl in 1975, na het uitbreken van de Oliecrisis, de werving stopzette en aankondigde de grenzen voor arbeidsmigranten te sluiten.

Dit plotselinge restrictieve vreemdelingenbeleid had echter, net als nu, een averechts effect. In plaats van terug te gaan, realiseerden veel Turken en Marokkanen zich dat als ze naar hun geboorteland zouden terugkeren, ze de deur voorgoed dicht zouden vinden, en zij hun opgebouwde sociale en juridische rechten kwijt zouden raken. In plaats daarvan bleven ze en maakten ze gebruik van hun recht om gezinsleden naar Nederland te laten overkomen, gedurende een van de langste recessies die Nederland in de 20e eeuw heeft gekend, met alle sociale problemen van dien. Alle reden dus om eens goed na te denken over een systeem van open grenzen, gecombineerd met een graduele entree in de sociale zekerheid.

Leo Lucassen is directeur Onderzoek van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam en hoogleraar aan de Universiteit van Leiden. Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad en is in overleg met Leo Lucassen ook op Republiek Allochtonië geplaatst. Eerdere artikelen van Lucassen op Republiek Allochtonië vindt u hier.

Lees ook:

Open Up Europe, Let Migrants in (Philippe Legrain in NewYork Times)
Diverse artikelen op het blog van migratie-expert Hein de Haas

Feiten en mythes over vluchtelingen, asielzoekers en illegalen

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.  

Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!  

 

Meer over asielzoekers, europa, immigratie, integratie, leo lucassen, migratie, vluchtelingen.

Reacties