Moslimdiscriminatie registreren of islamofobie?
In opinie door Ewoud Butter op 26-10-2015 | 08:03
Tekst: Ewoud Butter
Woorden doen ertoe. "Moslimdiscriminatie" is iets anders dan "islamofobie". Registratie begint met een heldere keuze van wat geregistreerd wordt.
Neemt de discriminatie en uitsluiting van moslims in Nederland toe? Veel mensen die geregeld tijd doorbrengen op internet en op social media zullen ongetwijfeld die indruk hebben. Daarnaast zijn er ook politici en belangenorganisaties die ervan overtuigd zijn dat moslims in Nederland steeds vaker worden buitengesloten.
Maar is dat ook zo? Het enige juiste antwoord op die vraag is dat we het niet zeker weten. Er is weliswaar door sociaal- en tekstwetenschapper Ineke van der Valk (Universiteit van Amsterdam) onderzoek gedaan naar incidenten rond moskeeën en uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) weten we dat bijna twee op de drie moslims in 2014 ten minste één discriminatie-ervaring in het voorafgaande jaar had.
Toch weten we niet of moslimdiscriminatie toeneemt. Een belangrijke reden daarvoor is dat de discriminatie van moslims tot voor kort niet apart geregistreerd werd. Dergelijke gevallen van discriminatie werden in de praktijk meestal ingeboekt als discriminatie op grond van godsdienst of als discriminatie op grond van etniciteit (bij migranten) en ook wel eens als antisemitisme (bijvoorbeeld wanneer een hakenkruis op een moskee was geschilderd).
Om daar verandering in te brengen heeft het kabinet op 12 januari van dit jaar met verschillende moslimorganisaties afgesproken dat de registratie van moslimdiscriminatie wordt verbeterd. Het kabinet hanteert echter niet alleen de term moslimdiscriminatie, er wordt ook wel eens gesproken over het tegengaan van moslimhaat, anti-moslim-sentimenten en in een enkel geval wordt de term islamofobie gebruikt.
Ook op lokaal niveau wordt aandacht gevraagd voor het apart registreren van de uitsluiting van moslims en ook in gemeenten worden daarvoor verschillende termen gebruikt.
Rotterdam
In Rotterdam doet anti-discriminatie-bureau Radar in samenwerking met de Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR) onderzoek naar de uitsluiting van moslims. Bij de presentatie van het onderzoek werden zowel de termen islamofobie als moslimhaat gebruikt.
Utrecht
In Utrecht wordt, niet zonder discussie, de term islamofobie gebruikt. De anti-discriminatie-voorziening Art.1 Midden Nederland (MN), een expertisecentrum voor gelijke behandeling en discriminatiezaken, is al begonnen met het registreren van islamofobie en in het actieplan Utrecht zijn we samen worden trainingen islamofobie aangekondigd.
Den Haag
In Den Haag spreekt de verantwoordelijk wethouder Rabin Baldewsingh over islamofobie/moslimhaat. In februari van dit jaar liet hij de Haagse gemeenteraad weten dat islamofobie/moslimhaat net als antisemitisme een officiële discriminatiegrond moeten worden. "Het is van belang dat incidenten waarbij sprake is van islamofobie/moslimhaat worden geregistreerd", schreef Baldewsingh aan de gemeenteraad. Er moet volgens hem erkenning komen voor deze (relatief) nieuwe vorm van discriminatie.
Amsterdam
In Amsterdam ten slotte steunt een meerderheid van de gemeenteraad de aparte registratie van moslimdiscriminatie. In de begroting 2016 (pdf) schrijft het Amsterdamse college in een opvallende passage: "Het college verafschuwt antisemitisme. Ook het tegengaan van islamofobie is een continu aandachtspunt van de gemeente." Over die laatste zin struikelen vervolgens verschillende partijen in de Amsterdamse gemeenteraad, omdat ze moeite hebben met de term islamofobie.
Omstreden term
Hoewel de term islamofobie internationaal en in de wetenschap sinds het begin van de vorige eeuw wordt gebruikt, is het in Nederland een omstreden term. Een fobie is, zo wordt geredeneerd, een irrationele angst en er zijn genoeg redenen te bedenken om een gegronde angst te hebben voor intolerante, bedreigende of terroristische daden die her en der uit naam van de islam worden uitgevoerd. Anderen, zoals voormalig VVD-leider Frits Bolkestein, ervaren het gebruik van deze term als een middel om kritiek op de islam onmogelijk te maken of om angst voor de islam te criminaliseren. Vergelijkbare discussies doen zich voor over de term antisemitisme (en dan gaat het over kritiek op de staat Israel).
Antropoloog Martijn de Koning stelt dat het bij islamofobie (net als bij homofobie en xenofobie) niet (alleen) gaat om "psychologische angst", maar ook om "sociale angst of sociale paniek waarbij en waardoor specifieke intolerante en gewelddadige handelingen van bepaalde moslims worden gezien als typisch en essentieel voor de islam". Angst is volgens De Koning bovendien slechts een deel van het fenomeen islamofobie dat verder bestaat uit "afkeer en vijandigheid ten opzichte van een eenzijdig en stigmatiserend beeld van de islam".
Niet strafbaar
Angst voor moslims is echter niet strafbaar. Hetzelfde geldt voor afkeer van de islam en het hebben van stigmatiserende beelden van moslims. Van strafbaarheid is wel sprake wanneer moslims naar aanleiding van deze angsten, afkeer of vooroordelen ongelijk behandeld of buitengesloten worden. Er is dan sprake van discriminatie, in dit geval moslimdiscriminatie.
Ook het bedreigen van moslims op grond van hun geloof, haatzaaien tegen moslims of het gebruik van geweld tegen moslims en islamitische gebouwen, wordt vaak tot moslimdiscriminatie gerekend.
Bij de term moslimdiscriminatie gaat het dus over mogelijk strafbare handelingen en niet over de attitudes, gevoelens en ideologieën die daaraan ten grondslag liggen. Bij de termen moslimhaat en islamofobie is daar wel aandacht voor. Vergelijkbaar is het onderscheid tussen enerzijds jodendiscriminatie en anderzijds jodenhaat en antisemitisme. Bij die laatste begrippen is ook aandacht voor achterliggende angsten, afkeer en vooroordelen. Zie bijvoorbeeld deze vaak gehanteerde definitie van antisemitisme.
Het is goed dat het kabinet en diverse lokale overheden de discriminatie en uitsluiting van moslims op grond van hun geloof willen registreren. Onduidelijk is vooralsnog wat ze dan precies gaan registreren. In beleidsstukken wordt gesproken over moslimdiscriminatie, islamofobie, islamfobie en moslimhaat. Soms worden verschillende termen in één stuk, zonder verdere definiëring, door elkaar gehanteerd. Daarmee wordt niet duidelijker wat er nu precies geregistreerd gaat worden.
Woorden doen ertoe. Moslimdiscriminatie is iets anders dan de bredere begrippen islamofobie en moslimhaat. Registratie begint met een heldere keuze van hetgeen geregistreerd wordt.
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Samen met Roemer van Oordt is Ewoud redacteur van de website Polderislam, waarop achtergrondinformatie wordt geboden over de wijze waarop de islam in Nederland zich georganiseerd heeft. Ook is er aandacht voor moslimhaat/islamofobie. Dit stuk verscheen eerder in Zaman Vandaag en ook op het weblog van Ewoud. Volg Ewoud op Twitter: @ewoudbutter
Meer over moslimhaat op Republiek Allochtonië hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over ewoud butter, islamofobie, moslimdiscriminatie, moslimhaat.
