Linkse islamkritiek
In opinie door Francisco van Jole op 10-05-2013 | 15:04
Tekst: Francisco van Jole
Linkse kritiek op de islam, dat klinkt even zeldzaam als rechtse kritiek op marktwerking. Rechts mag met die schaarsheid graag spotten. Sterker nog, soms krijg je het idee dat alleen dat al het doel is van 'islamkritiek': links op de kast jagen. Het is op het eerste gezicht ook wel vreemd. Volgens Marx, om maar een willekeurige linkse denker te noemen, was religie opium van het volk, een verdovend middel dat opstandigheid bedwingt en echt geluk in de weg staat. Dus hoe valt dat te rijmen met een taboe op islamkritiek?
De eerste reden voor het uitblijven van een luid 'hear! hear!' ter linkerzijde als het geloof van de moslims wordt aangevallen is dat islamkritiek vaak geen 'gewone' kritiek op religie is. Tijdens de kroning bijvoorbeeld viel te zien hoe felle bestrijders van de islam, parlementsleden van de PVV, trouw zworen aan de koning met een beroep op de Almachtige. Kortom: ze veroordelen de ene opium maar schuiven zelf lustig de andere. Daar houdt links niet van: drugs zijn drugs. Bij PVV’ers en een fors aantal andere islamcritici is het afwijzen van de islam helemaal geen kritiek op religie in het algemeen. De kritiek richt zich bij hen al snel op land van herkomst en etniciteit. Dat laatste is voor links, terecht, een rode lap.
Op Joop discussiëren historicus Sjaak van der Velden en socioloog Merijn Oudenampsen over het nut en de noodzaak van islamkritiek. Ik vind het een interessant debat, alleen al omdat ik het met beide standpunten wel eens ben en er tegelijk kritiek op heb.
Sjaak van der Velden redeneert vanuit een atheïstisch standpunt. Dat levert weliswaar een zuivere analyse op maar ik ga er niet helemaal in mee omdat ik zelf - net zo als de meeste andere mensen - geen atheïst ben. Overigens ben ik evenmin gelovig.
Sommige aspecten van religie, zoals naastenliefde en het besef dat je niet alleen maar voor jezelf op aarde bent, kan ik zeer waarderen. Andere, zoals de inperking van vrijheden of de verheerlijking van lijden en berusting, stuiten me tegen de borst. Als de gelovige zijn leefregels aan anderen gaat opleggen, ga ik me daar tegenaan bemoeien. Of als hij er andere onfrisse praktijken op na houdt.
Religie is voor mij zoiets als voetbal, een sport waar ik zelf niks mee heb. Prima dat mensen er lol in hebben maar er zitten ook nare kanten aan zoals supportersgeweld, de doorgeslagen commmercialisering en de onaantastbare status. Wie die uitwassen echter wil tegengaan door de sport helemaal uit te bannen snapt weinig van mensen en van het spel.
Houdt links er dubbele maatstaven op na? Van der Velden noemt het voorbeeld van de evangelische predikant Maasbach. Waarom werd wel tegen hem geprotesteerd door links maar niet tegen de islam, wil hij weten. De vergelijking is niet helemaal eerlijk. Bij de kritiek op Maasbach ging het toch echt om de manier waarop deze Haagse evangelist zijn religie bedreef, niet om het feit dat hij christen was. Ik heb zelf wel tegen moslimfundamentalisten actie ondernomen maar zal dat niet tegen de islam op zich doen. Dat is zoiets als protesteren tegen voetbal.
Er zijn trouwens ook veel linkse gelovigen. Sterker nog, de hele verdeling tussen links en rechts heeft weinig met religieuze overtuigingen te maken. Het is meer de invulling er van. Tegelijkertijd heeft Van der Velden natuurlijk gelijk: waarom zou je als links persoon geen afkeer van de islam mogen betuigen en van andere religies wel? Maar voor links moet dat gelijk op gaan. Vandaar de - nogal eens misplaatste - vergelijkingen met andere religies. "Ja, maar de kruistochten waren ook afschuwelijk!" Ja, de Romeinse spelen ook, om van de offerrituelen bij de Azteken nog maar te zwijgen. In de geschiedenis vind je voor elk wat wils.
Merijn Oudenampsen neemt het op voor de burgerrechten van moslims en zet zich af tegen wat hij noemt 'islamofobie'. Waarom zou je een bepaalde groep vrijheden ontnemen die je anderen wel gunt? Als er kerkklokken mogen luiden dan mag ook de azan vanaf de minaretten klinken. Het manifesteren van je religieuze overtuiging is een mensenrecht dat ook in Nederland bevochten is. De nog bestaande schuilkerken herinneren er aan hoe vervelend een maatschappij wordt als je dat religieuze recht inperkt.
Tegelijkertijd zie je dat Oudenampsen een reflex vertoont die vaker voorkomt in linkse kringen, hij verdedigt zaken die je niet moet verdedigen. Zo valt het volgens hem wel mee met de vervolging van christenen in Egypte. Deze week nog noemde de U.S. Commission on International Religious Freedom Egypte in een opsomming van landen waar het zeer slecht gesteld is met religieuze vrijheden. Als je tegen onderdrukking van moslims bent dan moet je je ook ondubbelzinnig uitspreken tegen moslims die andere religies onderdrukken.
De tegenstelling tussen Van der Velden en Oudenampsen gaat vooral over de toon en manier van argumenteren. Beide partijen proberen aan te tonen dat er achter de kritiek van de ander eigenlijk iets anders schuil gaat. Het gaat niet om de standpunten maar om het - verborgen - gedachtengoed waar ze uit voort komen. Dat klinkt als paranoia maar waar zie je precies hetzelfde fenomeen? Bij kritiek op Israël en de beschuldiging van antisemitisme. Het is precies dezelfde spagaat.
Vrienden van Israël hebben er een handje van kritiek op de joodse staat snel af te doen als antisemitisme. De verdachtmaking wordt gebruikt om critici de mond te snoeren. Tegelijkertijd is dat verwijt niet helemaal uit de lucht gegrepen want een deel van de kritiek heeft wel degelijk een antisemitisch karakter. Critici hebben er op hun beurt geen zin in om zich het zwijgen op te laten leggen door de vrees om van antisemitisme beschuldigd te worden.
Het verschil zit 'm er in dat het debat over Israël bijna nooit over alle joodse inwoners gaat en al helemaal niet over in Nederland woonachtige willekeurige joden. Het gaat om de politiek. Bij de islam is dat al snel wel het geval. Hier worden moslims ter verantwoording geroepen voor zaken die in pakweg Saoedi-Arabië plaatsvinden.
Ik heb kritiek op Israël en ik heb de schurft aan antisemieten. Dus juich ik niet zo maar ieder protest tegen Israël toe. Zo heb ik ook een hekel aan islamfundamentalisten en aan de zogenaamde islamcritici die het vooral blijken te hebben over bevolkingsgroepen, hun echte stokpaardje. Dat ik geen zin heb om dat soort 'critici' te steunen en met ze mee te huilen betekent niet dat ik de eerste groep zijn gang laat gaan.
Zo moeilijk is het niet, dat linkse denken.
Francisco van Jole is eindredacteur van Joop.nl waarop dit stuk eerder verscheen. In overleg met de auteur is dit stuk ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Lees ook:
Houd godsdiensten in bedwang (Sjaak van der Velden op joop.nl)
Wat is islamofobie? (Merijn Oudenampsen op joop.nl)
Dat Links zo tegen het christendom tekeer ging is een mythe (Han van der Horst op joop.nl)
Progressieve partijen moeten niet bang zijn voor debat over islam (Ewoud Butter op Republiek Allochtonië)
Meer artikelen over islamofobie hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over francisco van jole, islam, islamdebat, islamkritiek, islamofobie, links.
Reacties
enerzijds haal je voorbeelden aan van instituten die bekritiseerd worden, zoals de staat Israël of de katholieke of protestanse kerk, en je stelt die in vergelijking met de islam.
dat is appelen met citroenen vergelijken, want de eerste zijn instituten en de andere is een levensbeschouwing. Je vergelijking gaat niet op.
Marx sloeg daar trouwens de bal serieus mis, linkse kritiek op Marx mag ook. de aangehaalde religies waren van oorsprong emancipatorisch die streefden naar persoonlijke ontwikkeling én daardoor ook een vorm van geluk. Het zijn de instituten die de religie misbruikten om opstandigheid te bedwingen. Religie op zich dat verwijten getuigt van een gebrek aan genuanceerd inzicht.
kritiek op een levensbeschouwing an sich moet inderdaad effectief een taboo zijn, dat staat helemaal niet in tegenstelling tot het verlicht (links) denken, want het is een aanval op de persoonlijke keuzevrijheid met betrekking tot levensovertuiging, en de integriteit van het individu.
Het suggestief opleggen van een levensovertuiging (in dit geval atheïsme) kan men bezwaarlijk links noemen. Dat is hokjes denken, wat valt onder populisme.
