Kuzu/Öztürk: Turken, migranten of moslims?
In opinie door Jasper Klapwijk op 19-11-2014 | 21:31
Tekst: Jasper Klapwijk
Nederland is een nieuwe politieke beweging rijker. Na hun vertrek uit de PvdA-fractie zijn Kuzu en Özturk vandaag voor zichzelf begonnen. Het is nog een beetje de vraag welke kant de beweging op gaat: wordt het een Turkse partij, een Partij van de Allochtonen, of een islamitische partij? De stemverklaring die Kuzu vanmiddag aflegde voor de stemming over de Wet op het Taalonderwijs, maakte één ding duidelijk: het gaat over het belang van migranten. Ze zullen er weinig kiezers mee trekken.
Precedent
Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, maar als we op de geschiedenis moeten afgaan, ziet de toekomst van de groep Kuzu/Öztürk er niet zo rooskleurig uit. De politieke experimenten die tot nu toe gedaan zijn vanuit migrantengemeenschappen hebben nog weinig aansprekende resultaten opgeleverd. Turkse partijen hebben in Nederland nog nooit succes gehad, migranten- en moslimpartijen alleen lokaal en marginaal.
Turkse Partij Nederland
In Nederland hebben al wel Turkse partijen meegedaan aan de verkiezingen, maar dat heeft nog niet tot succes geleid. Rotterdams Turks Belang haalde bij de Gemeenteraadsverkiezingen in 2014 slechts 716 stemmen (0,33%) op 50.000 inwoners van Turkse afkomst. In Arnhem zou ook een Turkse lokale partij opgericht worden, maar dat is uiteindelijk Verenigd Arnhem geworden; een migrantenpartij die zich op alle Arnhemmers richt. Verenigd Arnhem haalde in 2014 met 2.276 stemmen (iets meer dan vier procent) één raadszetel.
België
Voor een succesvol experiment met een Turkse partij moeten we afzakken naar België: in Vlaanderen heeft in de gemeente Heusden-Zolder in 2012 een Turkse lijst meegedaan: Sterk Heusden-Zolder, een partij opgericht door een christendemocratische Turkse schepen die zich afscheidde, met alleen Turkse kandidaten. De partij haalde ten koste van de verliezende CD&V een zetel in de Gemeenteraad, maar moest met lede ogen aanzien dat de Vlaams-nationalisten van NV-A in Heusden-Zolder de verkiezingen wonnen en gingen besturen.
Islamitische partijen
Een nationale islamitische partij is eerder opgericht in 2007 door ex-Fortuynist Henny Kreeft. Maar zijn Nederlandse Moslimpartij deed alleen mee aan lokale verkiezingen. Deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 en 2012 lukte niet. Je moet veel organisatietalent, geld en mensen hebben om daarin te slagen. Lokaal hadden islamitische partijen recent wel succes: in Rotterdam Nida dat met twee zetels in de raad kwam; in Den Haag zowel de Islam Democraten van Hasan Kucuk als de islamistische Partij van de Eenheid met één zetel. De PvdE, de partij van de bekeerde PVV-politicus Arnoud van Doorn, heeft de ambitie om nationaal te gaan.
Islamitische kiezers
Die aspiraties zijn mooi, maar een landelijke moslimpartij heeft niet zo veel kansen. Er zijn in Nederland ruim 800.000 moslims, maar hun aantal neemt af. Zo’n 600.000 islamitische inwoners zijn ouder dan 18, maar niet iedereen mag stemmen: er zijn ongeveer een half miljoen islamitische kiesgerechtigden. Die gaan lang niet allemaal stemmen. Uit het Nationaal Kiezersonderzoek blijkt dat maar weinig kiezers zichzelf als islamitisch zien: minder dan een derde van de niet-westers allochtone kiezers rekent zichzelf tot de islam. Daarmee is er een electorale basis van ruim twee zetels.
Turks electoraat
Een Turkse partij heeft een nog kleiner bereik. Er zijn in Nederland 288.000 inwoners van Turkse afkomst boven de 18 jaar oud. Maar maar niet iedereen heeft een Nederlands paspoort of mag stemmen: je kunt uitgaan van ongeveer 200.000 kiesgerechtigden. Dat is drie zetels, maar ook hier geldt: niet alle Turkse Nederlanders gaan stemmen. De opkomst is onder Turken de laatste jaren gedaald; ongeveer twee derde neemt de moeite om naar de stembus te gaan. Dat betekent maximaal twee zetels als alle Turkse Nederlanders op de nieuwe partij zouden gaan stemmen. Maar dat gaat niet gebeuren.
Programma
Turkse herkomst zegt vooral iets over diversiteit: dé Turkse Nederlander bestaat niet. Er bestaan grote etnische verschillen, met name tussen Koerden en Turken, die ook politiek relevant zijn: de Koerden hebben ook in Nederland hun eigen organisaties en politieke bewegingen, zoals de PKK. Ook religieuze verschillen zijn groot: de meeste Turken zijn moslim, in meerderheid soenniet, maar één op de vijf Turkse Nederlanders is aleviet. Er zijn ook relatief veel christenen van Turkse herkomst in Nederland. Veel Turken zijn niet gelovig, of wel nominaal moslim, maar niet praktiserend.
Politieke verschillen
Maar relevanter dan religieuze verschillen is de grote politieke verdeeldheid onder de Turkse Nederlanders: de seculiere kemalisten van de CHP, een zusterpartij van de PvdA, staan lijnrecht tegenover islamisten die de AK-Partij steunen. Die politieke verdeeldheid was ook te zien in PvdA-fractie: Keklik Yücel en Yasemin Çegerek, van seculiere Turkse komaf, steunden Asschers maatregelen voor sociaal-religieuze organisaties, terwijl Öztürk en Kuzu grote bezwaren hadden. Ook etnische verdeeldheid leidt tot politieke verschillen: Koerden kijken zowel met wantrouwen naar de islamisten als naar seculiere nationalisten. Hoe moet dat ooit op één partijlijn komen?
Islamitisch programma
Een Islamitische partij heeft hetzelfde probleem. Nederlandse moslims zijn als groep nog veel diverser dan Turkse Nederlanders. Er zijn twee grote nationale groepen: Turken en Marokkanen, maar er zijn ook veel moslims afkomstig uit Somalië, Indonesië en Pakistan. Al die groepen hebben weinig overeenkomsten met elkaar en zijn ook weer onderling verdeeld. Bovendien is er grote religieuze verdeeldheid: soenni, sjia en alawi, ahmediyya en een paar ibadiyya, en tussen en binnen die gemeenschappen ook nog grote politiek relevante verschillen, bijvoorbeeld tussen nationalisten en islamisten.
Relevantie
Moslims zijn dan ook zeer verdeeld over de politieke relevantie van hun geloof. Nederlandse moslims zijn eerder vergelijkbaar met katholieken en hervormden dan met gereformeerden: de helft van de moslims vindt religie niet van groot belang voor de politiek. Ook over culturele en morele thema’s denken islamitische kiezers heel verschillend: veel moslims zijn voor een harde lijn op het terrein van integratie en immigratie. Alleen op het punt van islamitische scholen onderscheiden moslims zich echt van andere groepen: vrijwel alle islamitische kiezers vinden dat islamitische scholen toegestaan moeten worden.
Autonomie
Kuzu en Öztürk lijken geen Turkse partij te willen, en dat is verstandig. Lokaal zou een Turkse lijst misschien een zetel kunnen krijgen, zoals in Heusden-Zolder, maar voor een nationale partij is het electoraat te klein, te verdeeld en te verspreid. Minderheidspartijen op basis van nationaliteit slagen doorgaans alleen bij regionale bewegingen die meer autonomie willen, zoals de SNP in Schotland of de FNP in Fryslan. Die wens bestaat niet onder Turkse Nederlanders: wie zich hier niet thuisvoelt, gaat terug. Dat gebeurt overigens al in ruime mate: er vertrekken meer Turkse emigranten uit Nederland dan er immigranten binnenkomen.
Migranten
Een andere mogelijkheid voor de groep Kuzu/Öztürk is ontwikkeling tot een migrantenpartij, gebaseerd op het losweken van ontevreden allochtone kiezers uit de grote partijen. Dat levert een kiezerspotentieel van zes tot acht zetels op. Maar er zijn weinig bindende programmapunten en belangen voor allochtonen, terwijl electorale concurrenten als de SP, CDA, VVD en natuurlijk de PvdA zich ook op Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders richten. Die hebben hun eigen belang en stemmen daar naar, vaak op een kandidaat uit de eigen gemeenschap. Eerdere migrantenpartijen, zoals de PAN en de VIP zijn dan ook mislukt.
Partij van de Eenheid?
Een islamitische partij is de meest kansrijke optie voor Kuzu en Öztürk, maar ook daarmee zouden ze niet meer dan één of twee zetels halen. Er is een gedeeld cultureel belang voor een deel van de Nederlandse moslims: islamitisch onderwijs, vrijheid van godsdienst, zuilorganisaties zoals de NMO en verzet tegen islamofobie. Er is een lokale basis in Rotterdam en Den Haag die uitgebouwd kan worden en waar nationale aspiraties bestaan. Maar zoals elke religieuze gemeenschap hebben ook moslims problemen met tegengestelde politieke en sociale belangen. Islamitische kiezers verschillen onderling nogal van mening, wat veel stof voor interne conflicten oplevert, getuige de problemen in andere zuilorganisaties.
Succes
Öztürk en Kuzu zouden met een moslimpartij diametraal tegenover Wilders komen te staan. Dat is ironisch: juist de PVV is een van de weinige succesvolle afsplitsingen die het volhoudt in de Kamer. Wilders is ook klein begonnen, in een aantal gemeenten en met een heel beperkt programma. Als Kuzu en Öztürk slim zijn, leren ze van die ervaring. Maar de vijver waarin ze vissen is veel kleiner. Meer dan een positie als een soort islamitische SGP zit er, ook op lange termijn, niet in. De vraag is of ze voldoende politiek talent hebben om dat te bereiken en van daaruit invloed uit te oefenen.
Jasper Klapwijk stapte ook uit de PvdA, maar heeft geen ambities om een politieke beweging te beginnen. Deze analyse is een uitgebreide versie van het gesproken commentaar in het EO-programma Dit Is De Dag op Radio 1 op 18 november 2014. Dit stuk verscheen eerder op Brandend Maagzuur, het blog van Jasper Klapwijk en is in overleg ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Meer over moslimpartijen op dit blog hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over islamitische partij, jasper klapwijk, politiek, pvda.
