Humorpolitie
In opinie door Ewoud Butter op 09-01-2013 | 21:05
De afgelopen week hebben we in Nederland kennis kunnen maken met een nieuw fenomeen: een cabaretier die vanwege een voorstelling ter verantwoording wordt geroepen door columnisten en presentatoren. Het overkwam Theo Maassen.
Wat is het geval? Maassen maakte volgens zijn critici in zijn voorstelling 'Met alle respect' een te harde opmerking over de beveiliging van Wilders en te weinig grappen over de islam.
Theo Maassen is bij uitstek een kunstenaar die niet op het podium klimt om zijn publiek te behagen. Hij is in al zijn voorstellingen op zoek naar maatschappelijke taboes, naar menselijk onvermogen, naar onderwerpen die wringen en schuren. Bijna achteloos zoekt hij naar hele en halve waarheden en benoemt hij hypocrisie. Maassen hamert op het belang van beschaving, maar is tegelijkertijd op zoek naar de zwarte kanten van de samenleving en spaart daarbij niemand, ook zichzelf niet.
Hij is grillig en provoceert doorlopend met harde grappen. Hij brengt zijn publiek steeds weer in verwarring door van rol en van standpunt te veranderen. Een grap die instemmend door de zaal wordt begroet, kan direct worden gevolgd door een uitspraak die het publiek een uiterst ongemakkelijk en pijnlijk gevoel geeft. Geregeld is hij grof en bot, vaak heel raak, soms slaat hij de plank mis. Zijn publiek zet hij steeds op het verkeerde been. Meent hij nou wat hij zegt of niet? Maassen ontregelt en zet daarom misschien zijn publiek wel aan tot nadenken. Dat is zijn kracht.
Je doet Maassen te kort door een enkele uitspraak uit een voorstelling uit zijn context te halen en hem daarvoor ter verantwoording te roepen. Het is alsof je een schrijver ter verantwoording roept over een uitspraak van één van zijn personages. Toch gebeurde dat deze week met Maassen naar aanleiding van zijn voorstelling Met alle respect die op 29 december door de VARA werd uitgezonden.
Geen grappen over beveiliging Wilders
Hij speelt in het tweede deel van deze voorstelling een soort dictator en maakt tal van zinnige, maar ook onzinnige opmerkingen, waarvan je op je sloffen kunt aanvoelen dat hij ze niet meent. Zo pleit hij voor het uit het land zetten van joden, moslims, hindoes en bewoners uit Culemborg (omdat Maassen daar geen vrienden heeft en nog nooit geweest is). Ook zegt hij het volgende: 'Als een kat vals is, krijgt hij een spuitje, als een politicus vals is, krijgt hij persoonsbeveiliging. Ik ben voor vrijheid van meningsuiting, maar ik ben tegen persoonsbeveiliging, misschien dat mensen dan net even wat langer nadenken voor ze iets zeggen.'
Dat had Maassen volgens velen niet moeten zeggen. Uit deze opmerking werd de conclusie getrokken dat Maassen niet alleen tegen de beveiliging van Geert Wilders is, maar ook vindt dat de PVV-leider 'zijn bek moet houden' als hij niet dood wil. Zo was Volkskrant-columniste Nausicaa Marbe ervan overtuigd dat Maassen ook echt vindt dat Wilders geen persoonsbeveilging mag hebben. En het klappende publiek van Maassen vergeleek ze met "figuren die op straat of op het voetbalveld iemand doodtrappen omdat hij iets zegt wat hun niet aanstaat". Op het weblog de Dagelijkse Standaard werd zelfs geopperd dat het Maassen wel goed uit zou komen wanneer Wilders uit de weg zou worden geruimd.
Theo Maassen werd ook ter verantwoording geroepen bij Pauw en Witteman. Hij stelde tijdens die uitzending dat hij die opmerking over de persoonsbeveiliging van Wilders - net als veel andere opmerkingen tijdens de voorstelling - niet meende. Joost Niemöller geloofde hem toch niet: "Theo Maassen zei heel serieus, niet als cabaretier, dat het een goed idee zou zijn om de persoonsbeveiliging van Wilders op te heffen."
Ook Afshin Ellian geeft vandaag in een column op de site van Elsevier te kennen dat hij hij weet wat Maassen daadwerkelijk vindt. Hij schrijft onder andere: "Er zijn genoeg moslimterroristen die het van harte eens zijn met je wens: ook zij zijn tegen persoonsbeveiliging voor critici van de islam. Ze moeten allemaal als vervelende honden een spuitje van de zelfcensuur krijgen, en anders worden ze door een gelovige afgemaakt."
Tsja, het is het goed recht van deze columnisten om Maassen niet te geloven, maar het wordt lastig discussieren wanneer columnisten beter weten wat cabaretiers denken en bedoelen dan de kunstenaars zelf.
Wel grappen over de islam
Bijna alle critici van Maassen verweten hem in één adem niet alleen te hard voor Wilders te zijn, maar ook te soft voor de islam. Nou zijn er volgens mij weinig cabaretiers in Nederland die meer grappen over de islam en moslims hebben gemaakt dan Maassen, maar toch krijgt hij het verwijt 'het taboe op islambelediging in stand te houden' en 'blind te gaan voor de angstcultuur' (Marbe). Volgens Niemöller is hij een 'laffe dominee' en niet zo moedig als het Franse Charlie Hebdo dat Mohamed-cartoons plaatste. Afshin Ellian meent dat Maassen te laf is om het over de islam te hebben: "Je bedrijft simplistische linkse retoriek om kritiek op de islam te bagatelliseren en te beteugelen", schrijft hij. En journalist Bart Schut schreef in de Volkskrant: "De omzichtige en toch ook opzichtige manier waarop cabaretier Theo Maassen in zijn eindejaarsconference om de islam sloop, is kenmerkend voor de mix van politieke correctheid en angst die heerst onder onze humoristen."
Maassen had volgens de columnisten dus geen opmerking over de beveiliging van Wilders mogen maken en meer grappen over de islam moeten maken. Journalist/blogger Carel Brendel stelt in zijn 10 punten voor een vrije samenleving onder punt 10 iets vergelijkbaars. De journalist/blogger schrijft: "Voor linkse cabaretiers: stop met afgezaagde grapjes over Geert Wilders. Pak de fundamentalistische moslims net zo hard aan als jullie gewend zijn te doen met orthodoxe christenen en de paus."
De overspannen reacties op de voorstelling van Theo Maassen tonen het ongelijk van het eerste deel van Brendels opmerking. Natuurlijk, afgezaagde grappen zijn nooit leuk, over geen enkel onderwerp, maar grappen over Wilders liggen blijkbaar zo gevoelig in onze samenleving, dat er alle reden is om vooral door te gaan met grappen te maken over de PVV-leider. Het gaat bovendien om een invloedrijk politicus die in 2010 1,5 miljoen stemmen wist te vergaren. Dat is een opmerkelijk grotere groep dan de 8% van de Nederlandse moslims (zo'n 64.000 zielen; 0,3% van de Nederlandse bevolking) die volgens onderzoekers tot de orthodoxe moslims behoren.
Het is goed dat er grappen over Wilders worden gemaakt. Zo is het ook prima dat er grappen over de islam, of specifieker, zoals Brendel schrijft, over fundamentalistische moslims, worden gemaakt. Hoe dogmatischer of intoleranter een stroming, hoe groter de roep om relativering en spot. Juist fundamentalisten moeten op de hak genomen worden. Dan geldt niet alleen voor politieke of religieuze stromingen, maar ook voor bijvoorbeeld voetbalhooligans die een kunstenaar bedreigen omdat hij bij een rivaliserende club heeft gespeeld.
Humor over islam is prima, maar laten we een cabaretvoorstelling niet alleen gaan beoordelen op grond van de mate waarin er kritiek op de islam wordt gegeven. Dan krijgen we een humorpolitie met een wel heel beperkt en treurig referentiekader.
Ewoud Butter is redacteur van Republiek Allochtonië. Hij is voor de beveiliging van ieder die vanwege zijn/haar opvattingen bedreigd wordt. Hij heeft een eigen blog en u kunt hem volgen op twitter: @ewoudbutter
Zie ook:
Theo Maassen wordt volkomen onterecht in kille hoek gedrukt
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over cabaret, ewoud butter, humor, islam, onbehagen, satire, theo maassen.
Reacties
Prima hoor om grappen over de islam te maken, van mij mag het, maar moet het ook? Nee toch.
