Het participatiecontract: een onzalig en ondoordacht plan
In opinie op 03-03-2013 | 13:39
Tekst: Henk van Houtum
"Het is niet moeilijk om in te zien dat deze discriminatie op afkomst en het dwingend opleggen van de normen en waarden juist averechts werkt. En bovendien pijnlijk ironisch is. Want het gebruikt het middel dwang om de nieuwkomer te laten gehoorzamen en beloven dat hij of zij ook vrij gaat denken. De wrange oxymoron van het participatiecontract. Het is geen participatie, maar dwang, en het is geen contract, want het is niet duidelijk wat er wederkerig aan is of wat contractbreuk van de overheid of van de migrant betekent."
Dat schrijft Henk van Houtum. Hieronder zijn hele artikel.
Het enige voordeel van de huidige economische crisis is misschien dat we verlost zijn van die volledig uit de hand gelopen discussie over identiteit en multiculturaliteit die Nederland jaren in de ban hield. Het gaat eindelijk eens over scholing, arbeidsparticipatie, pensioenen en de toekomst van Europa. En eindelijk is economie weer inzet van politiek ideologische strijd. Maar toen kwam daar deze week ineens Minister Asscher. Die doodleuk de klok weer terugdraaide met zijn integratiebrief en de oude cultuurstrijd weer op de agenda zette.
Hij kondigde aan stoer en sociaal beleid te willen. Meest in het oog springend in zijn plan is het "participatiecontract". Hij wil een contract afsluiten, bovenop de reguliere wet, met hen die niet in Nederland geboren zijn maar zich hier vestigen vanwege werk of huwelijk. En in dat contract zouden de waarden van de Nederlandse samenleving moeten worden vervat.
De reden voor deze extra regelgeving die alleen voor migranten zou gelden is dat volgens Asscher er teveel migranten zijn die waarden als gelijkwaardigheid voor mannen en vrouwen, homo's en hetero's nog niet genoeg, zoals hij zelf zei, "verinnerlijkt" hebben. Een onzalig en ondoordacht plan.
Flinkheid
Tegenwoordig moet je, wanneer je een kritiek uit over het integratiebeleid, er onmiddellijk bij zeggen dat je de problemen rondom migratie en integratie heus wel ziet en onderkent. Anders schijn je niet meer mee te mogen discussiëren. Tot zover de vrijheid van denken waarover Asscher zo hoog opgeeft. Dus ik haast me maar te zeggen dat waar zich onwettelijkheden voordoen, je die moet bestrijden. Maar deze zogenaamde flinkheid van het participatiecontract werkt averechts. Het vergroot de afstand met nieuwkomers en draagt daarmee bij aan het probleem dat het zegt op te willen lossen. Ik verklaar me nader.
De ideale Nederlander
Volgens het plan moeten migranten zich niet alleen aan de wet houden maar ze moeten ook denken als andere Nederlanders. Met andere woorden, Asscher maakt de ideale Nederlander tot disciplinerende norm. Ik weet niet welke boyscout-Nederlander hij het op oog heeft en waar die woont, maar mij lijkt het lastig om de hebzuchtige bankiers, homo-afkerige en vrouwonvriendelijke SGP-ers, dopingsporters, kindmisbruikende priesters, sjoemelende projectontwikkelaars, discriminerende arbeidsmarktbureau-agenten onder de Nederlanders dan te vrijwaren van zijn beschavingsoffensief. Dat levert dus een waarden-en normen exercitie op die veel verder gaat dan Balkenende ooit durfde te dromen.
Tegen die imaginaire groep brave model-Nederlanders zet hij vervolgens alle niet-hier geborenen neer die met elkaar gemeen zouden hebben de Nederlandse waarden onvoldoende te erkennen. Maar dat lijkt regelrecht in te druisen tegen het verbod op discriminatie, artikel 1 van de Nederlandse grondwet. Dezelfde wet die Asscher juist zo nadrukkelijk wil voorhouden aan de migranten zelf. Want het plan kijkt niet naar het individueel getoonde gedrag, maar classificeert en oordeelt over mensen op basis van afkomst. Discriminatie dus. Door de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Heropvoeding
We hadden al een gezamenlijke Europese grensbewaking waar veel doden bij vallen, we hebben wacht-en uitzetcentra voor asielzoekers, en er komt nu dus een paternalistisch heropvoedingsprogramma overheen. Om nieuwkomers mores te leren. Letterlijk. Het is niet moeilijk om in te zien dat deze discriminatie op afkomst en het dwingend opleggen van de normen en waarden juist averechts werkt. En bovendien pijnlijk ironisch is. Want het gebruikt het middel dwang om de nieuwkomer te laten gehoorzamen en beloven dat hij of zij ook vrij gaat denken. De wrange oxymoron van het participatiecontract. Het is geen participatie, maar dwang, en het is geen contract, want het is niet duidelijk wat er wederkerig aan is of wat contractbreuk van de overheid of van de migrant betekent.
China
Treffend was dat terwijl Asscher in de Tweede Kamer aankondigde migranten waar dan ook vandaan nationaal te willen heropvoeden, het programma Tegenlicht deze week in een documentaire liet zien hoe China arbeidsmigranten uit Afrika en elders juist hartelijk verwelkomde om mee te helpen in de groeiende economie.
In Europa is het crisis, dat maakt de situatie anders. Maar korte termijn protectionisme zou de lange termijn kansen voor Europa niet in de weg moeten staan. En de internationalisering van de arbeidsmarkt kan je ook nu al profijtelijk maken en laten bijdragen aan het bestrijden van de crisis. Stimuleer actiever het etnische ondernemerschap. Investeer in goede scholing. Bestrijdt discriminatie en waardeer en accommodeer hen die het tegen de stroom in wel goed doen. En voedt ondertussen het spook van xenofobie dat waart door Europa niet verder. Want integratie gaat makkelijker en arbeidsparticipatie is succesvoller als je ook welkom bent. En richt ondertussen de repressie op de werkelijk grote criminaliteit. Die draagt witte boorden. Zij die wegkomen met hun graaikapitalisme en waarvoor de belastingbetaler moet opdraaien. De boosheid in Nederland daarover is terecht. Daar ligt het eigenlijke morele failliet van vandaag. Als er al een participatiecontract over maatschappelijke mores zou moeten worden afgesloten, dan met de financiële sector. Dat zou pas stoer en sociaal beleid zijn.
Henk van Houtum, Hoogleraar Geopolitiek Universiteit Bergamo en Universitair Hoofddocent Politieke Geografie, Radboud Universiteit Nijmegen en columnist Volkskrant.nl. Dit opiniestuk is ook verschenen op Volkskrant.nl en op joop.nl en is in overleg met de auteur ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Zie ook over dit onderwerp:
Meer over henk van houtum, integratiebeleid, lodewijk asscher, participatiecontract.
