Factcheck: is groei islamofobie een mythe?
In missers door Ewoud Butter op 12-12-2015 | 22:43
Het beeld dat islamofobie toeneemt is een mythe. Die conclusie wordt in het NRC getrokken uit het SCP-rapport De sociale staat van Nederland 2015.
Klopt die conclusie ook?
Door wie is de uitspraak gedaan:
De uitspraak werd gisteren gedaan door Floor Rusman in NRC Next/NRC Handelsblad. Aanleiding was het verschijnen van het rapport de Sociale Staat van Nederland in 2015 van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP).
Rusman schrijft:
De eerste mythe die sneuvelt is de vermeende groei van de islamofobie en vreemdelingenangst. Sinds 2004 is men positiever gaan denken over vreemdelingen en de islam, blijkt uit het SCP-rapport. Vond toen nog 47 procent dat er te veel buitenlanders in Nederland wonen, nu is dat gedaald tot 36 procent. Overigens is er het laatste jaar weer een lichte stijging te zien.
De uitspraak werd direct daarna in allerlei varianten herhaald in andere (online) kranten en blogs.
Waar is de uitspraak op gebaseerd?
De uitspraak van Floor Rusman is gebaseerd op een passage uit paragraaf 3.5 van het rapport die als tussenkopje heeft gekregen 'Milder opinieklimaat voor immigratie en integratie'. Hierin schrijft het SCP:
Anders dan men waarschijnlijk zou verwachten op basis van het nieuws over problemen en conflicten, is het beeld van moslims de afgelopen tien jaar sterk verbeterd. Vond in 2004 nog maar een derde dat de meeste moslims respect hebben voor anderen, in 2014/’15 is dat ruim de helft. Daar staat tegenover dat er geen dalende trend is bij de opvatting dat de leefwijzen van West-Europeanen en moslims onverenigbaar zijn.
De cijfers die het SCP erbij in een tabel geeft zijn door ons in een grafiek geplaatst.
De rest van het stukje in het rapport levert geen informatie over de wijze waarop in Nederland over moslims wordt gedacht. Wel blijkt dat het percentage dat aangaf dat er te veel buitenlanders in Nederland wonen, afnam van 47% in 2004 naar 32% in 2012 en de afgelopen jaren weer steeg naar 36%. De steun voor het toelaten van politieke vluchtelingen is onveranderd hoog en de waardering van ‘culturele diversiteit’ laat sinds eind vorig jaar een daling zien, maar is over een langere periode constant: hoger opgeleiden zijn positief over culturele diversiteit, lager opgeleiden negatief en middelbaar opgeleiden gematigd positief.
Verderop in het rapport wordt nog gesteld dat de discriminatie tegen moslims in de discriminatiecijfers vaker wordt geclassifeerd als discriminatie op grond van ‘ras, afkomst of huidskleur’ en daarom niet als discriminatie op grond van geloof in de cijfers is terug te zien.
Klopt het ook?
De termen 'islamofobie' en 'mythe' worden door het SCP in het gehele rapport niet gebruikt. De onderzoekers stellen wel dat het beeld van moslims sterk is verbeterd. Zij trekken die conclusie uitsluitend op basis van het gegeven dat een groeiend aantal respondenten vindt dat moslims respect hebben voor anderen.
Deze uitspraak zegt maar in beperkte mate iets over het beeld van moslims en weinig over bijvoorbeeld de acceptatie van moslims. Dat doet de tweede uitspraak meer: 44% van de respondenten vindt de leefwijze van Westeuropeanen onverenigbaar met die van moslims. HIerbij is geen sprake van een dalende trend. Antropoloog Martijn de Koning maakt bij deze 2e vraag de volgende opmerking: " De vraag heeft de assumptie in zich dat moslims een andere nationaliteit hebben, en er een tegenstelling is tussen de West-Europese levenswijze en die van moslims. Maar moslims wonen gewoon hier en maken dus deel uit van de West-Europese levenswijze. Een scheiding aanbrengen is islamofoob an sich omdat het gebaseerd is op een stereotype en homogeniserende interpretatie van de moslims (en van Europa ook eigenlijk)."
Over islamofobie of moslimhaat zegt het rapport niets. Factoren die voeding kunnen geven aan islamofobie of moslimhaat, waaronder moslimdiscriminatie en beeldvorming over de islam en moslims komen in het onderzoek niet of slechts zijdelings aan de orde.
Zijn er andere bronnen dan het SCP-rapport die over een langere termijn een betrouwbaar beeld geven van toename of een afname van islamofobie of moslimhaat?
Nee, die zijn er niet. De belangrijkste reden hiervoor is dat hiernaar in Nederland nog geen langlopend onderzoek is gedaan.
Moslimdiscriminatie kan - in beperkte mate - een indicatie zijn voor islamofobie/moslimhaat. Deze vorm van discriminatie wordt pas sinds kort, en nog lang niet overal, apart geregistreerd. Het deze maand gepubliceerde rapport van het Verwey Jonker Instituut geeft dan ook alleen een overzicht van meldingen van moslimdiscriminatie bij de politie van de afgelopen twee jaar. Die cijfers gaan over een te korte periode om betrouwbare uitspraken te doen. Hetzelfde geldt voor de vorige maand gepubliceerde halfjaar rapportage van Meld Islamofobie.
Het Meldpunt Discriminatie Internet registreert als enige in Nederland al langere tijd moslimdiscriminatie. Tot 2012 werd het MDI door de landerlijke overheid gesubsidieerd. Hun cijfers zien er als volgt uit:
.jpg)
Zie over de beperkte waarde van deze cijfers ook de relativering onderaan dit bericht.
Conclusie
De conclusie ‘groei islamofobie is een mythe’ die Floor Rusman in het NRC trekt uit het SCP-onderzoek, wordt niet door het SCP-rapport onderbouwd. Ook uit ander onderzoek valt niet op te maken of islamofobie/moslimhaat toeneemt of afneemt.
Ik beschouw de uitspraak dan ook als onjuist. .
Ewoud Butter is beiden redacteur van Republiek Allochtonië en met Roemer van Oordt ook van polderislam.nl waarop deze factcheck ook wordt geplaatst.
Over moslimhaat op Republiek Allochtonië
Republiek Allochtonië besteedt aandacht aan alle vormen van discriminatie, met speciale aandacht voor antisemitisme en moslimhaat. Wij geven in onze eigen teksten meestal de voorkeur aan de term moslimhaat boven de term islamofobie. Meer over de terminologie op polderislam of lees Moslimdiscriminatie registreren of islamofobie?
Meer over moslimhaat/islamofobie op dit blog hier.
Zie ook:
Groei van moslimdiscriimatie en van racistische en antisemitische incidenten
Toename van moslimdiscriminatie en antisemitisme? De cijfers
Moslimdiscriminatie registreren of islamofobie?
Bijna tweederde van docenten getuige van moslimdiscriminatie in de klas
Ineke van der Valk presenteert Monitor Moslimdiscriminatie
Jaarverslag MDI: 1. antisemitisme 2. anti-zwart racisme 3. moslimdiscriminatie
Anti-discriminatievoorzieningen: forse stijging meldingen
Aanpak van discriminatie lijkt van Justitie geen enkele prioriteit te krijgen
Wel of geen stijging van antisemitische incidenten?
Discrimineren? Dat doen de anderen. Een selectie van artikelen
Onderzoek naar antisemitisme onderstreept noodzaak onderzoek naar andere vormen discriminatie
Vooral moslima's slachtoffer van islamofoob geweld door blanke mannelijke daders
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over ewoud butter, factcheck, islam en media, islamofobie, mediamisser, mediamissers, moslimhaat, nrc.
Reacties
Roemer van Oordt en Ewoud Butter - 14/12/2015 11:00
Dank voor jullie reacties.
@vansteenhoven
Wij geven meestal de voorkeur aan moslimhaat boven islamofobie. Wanneer de bron echter islamofobie gebruikt, zoals in dit geval het NRC, dan nemen we dat over. Zie verder de links onder het stuk
@gert jan
Je vraagt ons te erkennen dat ‘Nederlanders positiever zijn gaan denken over moslims’. Het is een tegenstelling die wij in ons stuk hebben vermeden en het SCP ook. Moslims zijn immers ook Nederlanders.
We erkennen in ons stuk wel dat de SCP-respondenten (waaronder waarschijnlijk ook moslims) vinden dat moslims meer respect hebben voor anderen. Dat kan ook betekenen dat de respondenten positiever over moslims denken, maar wij vinden deze vraag een te smalle basis voor zo’n bewering.
Dan de terminologie: wij geven meestal de voorkeur aan moslimhaat boven islamofobie. De NRC-journaliste gebruikt de term en daar reageren wij op. Dat neemt niet weg dat islamofobie een omstreden, maar wel een internationaal en in de wetenschap gehanteerde term is. Zie over de terminologie de links onder het stuk.
Je schrijft dat wij ons stuk onderbouwen met meldingen van islamofobie. Dat doen we niet. We hebben het over meldingen van moslimdiscriminatie. Moslimdiscriminatie is iets anders dan moslimhaat of islamofobie. Jij stelt ze ten onrechte gelijk aan elkaar. Zie voor een uitleg bijvoorbeeld de derde link die we onderaan het artikel geven. http://www.republiekallochtonie.nl/moslimdiscriminatie-registreren-of-islamofobie
Wij schrijven nadrukkelijk: “Moslimdiscriminatie kan - in beperkte mate - een indicatie zijn voor islamofobie/moslimhaat.” Wanneer je klikt op de link die we in die zin geven, kom je bij een artikel waarin de waarde van deze cijfers nadrukkelijk wordt gerelativeerd.
Jij stelt dat de cijfers van Verwey-Jonker Instituut, en het Meldpunt Internet Discriminatie (je bedoelt waarschijnlijk Meldpunt Discriminatie Internet) een significante stijging laten zien. Dat geldt niet voor de cijfers van het MDI, die hebben hun top in de jaren na de moord op Van Gogh.
Zoals wij schrijven wordt moslimdiscriminatie bij andere meldpunten pas sinds kort, en nog lang niet overal, apart geregistreerd. Dat zal de komende jaren veranderen. Dan nog zal het aantal meldingen van moslimdiscriminatie maar in beperkte mate een indicatie van moslimhaat/islamofobie zijn.
Om te weten of moslimhaatislamofobie stijgt of daalt, zal nader onderzoek nodig zijn.
http://www.polderislam.nl
Roemer van Oordt en Ewoud Butter
Gert Jan Geling - 14/12/2015 10:57
In het SCP rapport wordt weliswaar niet letterlijk over islamofobie gesproken, maar desondanks toont het rapport wel aan dat een significant deel van de Nederlanders het afgelopen decennium steeds positiever is gaan denken over moslims. Dit is geheel niet in de lijn der verwachting gezien de berichtgeving in de media van journalisten, activisten en sommige wetenschappers.
Desondanks weerlegt het SCP deze veronderstelling wel degelijk met harde onderzoeksresultaten. Nederlanders zijn in het algemeen positiever geworden over moslims, en dat mag ook wel eens benadrukt worden.
Daarnaast springen Butter en Van Oordt wel erg gemakkelijk om met statistieken van meldingen van moslimdiscriminatie van het Verwey-Jonker Instituut, en het Meldpunt Internet Discriminatie. Deze statistieken laten een significante stijging van het aantal gevallen van moslimdiscriminatie zien gedurende de afgelopen jaren. Maar is dit het resultaat van daadwerkelijk toegenomen negatievere gevoelens over moslims onder Nederlanders? Is ‘islamofobie’ sterker geworden, en uit zich dat in de statistieken? Daarover zeggen de gegevens van het Verwey-Jonker en het MDI niets. Bovendien wordt er pas vooral de laatste jaren veel meer melding gemaakt van gevallen van moslimdiscriminatie. In het verleden vond deze discriminatie ook volop plaats, maar werd er niet of nauwelijks melding van gemaakt bij de politie en andere instanties.
De laatste jaren is er een campagne op gang gekomen om dit wel te doen, en dat uit zich in een toenemend aantal meldingen van moslimdiscriminatie, wat uiteraard van invloed is op de stijgende lijn die we in de statistieken zien. De cijfers van het Verwey-Jonker en het MDI tonen dus geenszins aan de conclusie van de NRC over het onderzoek van het SCP onjuist is.
Kortom, het is goed om scherp te blijven op journalisten van de NRC die (te) snel conclusies willen trekken op basis van onderzoeken. Aanvullend onderzoek is nodig om te kijken of er echt gezegd kan worden dat de groei van ‘islamofobie’ een mythe is. Desalniettemin is het feit dat Nederlanders positiever zijn gaan denken over moslims wel het vermelden waard.
Het zou goed zijn wanneer de auteurs van Republiek Allochtonië dit zouden erkennen en tegelijkertijd ook zelf scherp blijven op de statistieken die zij in hun stuk gebruiken. Want daar valt een stuk meer op af te dingen dan op de gegevens die de NRC heeft gebruikt.
Van steenhovern - 14/12/2015 00:33
En wat een slordige conclusie van het SCP om maar niet te spreken van het onzorgvuldige werk van het Handelsblad, wat voorheen toch echt een kwaliteitskrant was.
Spijtig dat dat woord islamofobie nog steeds gebruikt wordt. Het woord moslimhaat geniet mijn voorkeur.
Volstrekt ontluisterend vind ik het optreden van het NRC. Dat zij uit een dik en verder lezenswaardig rapport dit als belangrijkste conclusie halen, zegt veel over preoccupaties van de journaliste in kwestie (en de krant?) en weinig over het SCP-rapport.
