Die joods-christelijke samenleving bestaat al lang niet meer
In opinie door Ewoud Butter op 07-12-2015 | 15:12
"Of Wilders en anderen het nu leuk vinden of niet: moslims zijn hier en zullen hier blijven. Ze zullen een minderheid vormen, maar wel een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse samenleving worden en hun invloed op de Nederlandse cultuur gaan hebben. Dat geldt niet alleen voor moslims, maar voor alle religieuze en etnische groepen die de afgelopen decennia in Nederland zijn komen wonen en hier inmiddels al enkele generaties wonen."
Dat schrijft Ewoud Butter.
“Ik ben geboren in Nederland en ik woon hier mijn hele leven. Ik heb veel van Nederland ontvangen en ik probeer, zeker sinds ik werk, veel terug te geven. Uiteindelijk zal ik in Nederland sterven. Ik voel me een Nederlander, maar ik word ‘allochtoon’ of ‘Turk’ genoemd. Niet alleen ik, ook mijn kinderen krijgen die labels.
En de laatste 15 jaar worden we ook steeds vaker aangesproken als ‘moslim’. Ook mijn kinderen, die nog nooit een moskee van binnen hebben gezien, wordt gevraagd afstand nemen van aanslagen in Verweggistan. Nederlanders willen niet accepteren dat wij Nederlanders zijn.
Turkse Nederlanders trouwens ook niet. Zij blijven me aanspreken in het Turks, ook publiekelijk of op facebook, ze vallen me lastig met de Turkse politiek en spreken mij en m’n kinderen vermanend toe wanneer we tijdens de ramadan op straat eten. (Aycig, 39 jaar).”
Aycig heeft even overwogen haar naam en die van haar kinderen te veranderen in Nederlandse namen, maar dat vond ze toch te ver gaan. Ook al wil ze zichzelf graag als Nederlander beschouwen en is ze niet meer gelovig, de buitenwereld blijft haar als Turkse en als moslima zien.
Joods-christelijke waarden en de Nederlandse identiteit
Vorige week riep CDA-kamerlid Pieter Heerma op tot meer aandacht voor de Nederlandse identiteit en de joods-christelijke waarden en normen. Hij is niet de eerste. In Nederland voeren we sinds de jaren ’90, intensiever dan voorheen, een debat over de Nederlandse identiteit, waarbij vragen aan de orde komen als: Wat maakt Nederlanders ‘Nederlands’? Wat onderscheidt Nederlanders van anderen en wat bindt ons?
Dat dit debat de laatste decennia intensiveerde kwam onder andere door langlopende processen als ontzuiling, individualisering, globalisering en vervreemding, maar ook door de uitbreiding van de Europese Unie in de jaren ‘90, de komst van de euro en de verscherping van het integratiedebat.
Sinds de eeuwwisseling is het integratiedebat steeds meer geculturaliseerd en geïslamiseerd: ging het in de vorige eeuw vooral over participatie in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, de laatste 15 jaar hebben we het vooral over de vraag in hoeverre culturen of religies en dan vooral de islam, een handicap vormen om te integreren.
Sommigen, waaronder publicist Paul Scheffer stellen dat Nederland een zwak gedefinieerde identiteit heeft en dat het voor migranten daardoor niet duidelijk is in wat voor samenleving zij zouden moeten integreren.
De pogingen in de afgelopen decennia om onze nationale identiteit te definiëren hebben tot nu toe echter weinig opgeleverd. Allereerst blijkt het niet mee te vallen om een identiteit te omschrijven waarin alle leden van een verbeelde nationale gemeenschap, variërend van een Amsterdamse hipster tot een ouderling uit Staphorst zich kunnen vinden. Het is gemakkelijker om een paling uit een emmer snot te halen.
CDA'er Heerma beroept zich, zoals anderen voor hem deden, de joods-christelijke waarden, zonder ze nader te omschrijven. In een uitzending van WNL kwam hij vorige week desgevraagd niet veel verder dan de gelijkwaardigheid van man en vrouw en de acceptatie van homoseksuelen. Dat zijn nou net geen voorbeelden van joods-christelijke waarden; het zijn eerder humanistische waarden, of waarden van de Verlichting.
Dynamische identiteiten
Het probleem met identiteiten is dat ze per definitie dynamisch zijn en in interactie en in contrast met anderen tot stand komen. Ze worden continu en afhankelijk van de omstandigheden opnieuw ingevuld, geïnterpreteerd en aangepast.
De discussie over onze identiteit richt zich in de praktijk vooral op het verleden en wordt teruggebracht tot discussies over sommige gestolde tradities als onlosmakelijk en vaststaand onderdeel van ‘onze cultuur’. Dat leidt tot verhitte en soms verkrampte discussies over bijvoorbeeld Zwarte Piet of over een mogelijk vuurwerkverbod in sommige wijken.
In tegenstelling tot wat Scheffer en anderen hoopten, hebben pogingen tot definiëring van onze nationale identiteit eerder geleid tot polarisatie en het uitsluiten van nieuwe Nederlanders.
Islamitische Nederlanders
Dit geldt misschien wel sterker voor moslims. Gestimuleerd door Huntingtons Clash of Civilizations, maar zeker ook door het sterk toenemend islamitisch terrorisme, worden ‘westerse beschaving’ en de islamitische beschaving steeds scherper tegenover elkaar gesteld.
Sinds George Bush de aanslagen van 11 september 2001 een aanval op de westerse beschaving noemde, wordt dit frame herhaald bij aanslagen die worden gepleegd door moslimterroristen. Geweld van extremisten van een ander pluimage krijgt niet deze labels.
Ook de aanslagen in Parijs werden geduid als een aanval op ‘onze waarden’ en ‘onze manier van leven’. En in de debatten die volgden ging het dan al snel over ‘wij’ versus ‘de moslims’. In het enthousiasme om geradicaliseerde moslims buiten te sluiten, dreigen sommige deelnemers aan het debat alle moslims uit te sluiten.
En dan gaat het wringen. Moslims wonen immers niet alleen in islamitische landen, maar ze zijn ook een onderdeel gaan vormen van onze Westerse beschaving. Eén op de twintig volwassen Nederlanders beschouwt zichzelf als moslim.
Het is een idee waar een groot deel van de Nederlanders moeite mee heeft. Toen in 2007 de minister van Integratie, Ella Vogelaar in dagblad Trouw liet weten dat zij zich kon 'voorstellen' dat wij 'ooit' (over een paar eeuwen voegde ze er aan toe) zullen zeggen dat Nederland een land is van joods-christelijke-islamitische tradities, noemde Geert Wilders haar ‘knettergek’ en diende hij een motie van wantrouwen in.
De PVV-leider was niet de enige die twijfelde aan het verstandelijke vermogen van Ella Vogelaar. Volgens opiniepeiler Maurice de Hond deelde destijds niet alleen de PVV-achterban, maar ook meer dan de helft van de VVD-stemmers deze mening.
Ella had gelijk
Ella Vogelaar had natuurlijk gelijk. Of Wilders en anderen het nu leuk vinden of niet: moslims zijn hier en zullen hier blijven. Ze zullen een minderheid vormen, maar wel een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse samenleving worden en hun invloed op de Nederlandse cultuur gaan hebben. Dat geldt niet alleen voor moslims, maar voor alle religieuze en etnische groepen die de afgelopen decennia in Nederland zijn komen wonen en hier inmiddels al enkele generaties wonen. Het zijn Nederlanders geworden.
Deze feitelijke constatering zou ook van invloed moeten zijn op de wijze waarop we in Nederland onze nationale identiteit definiëren, voorzover dat nuttig is en daar behoefte aan bestaat. Laten die pogingen tot definiëring van deze identiteit in het vervolg meer op de toekomst en minder op het verleden zijn gericht. Laat het gaan over een samenleving die we willen hebben en niet over de samenleving die we misschien ooit hadden en die zeker nooit meer terug zal komen.
Wanneer je de Nederlandse identiteit definieert als 'joods-christelijk', dan richt je je op het verleden. De joodse invloeden zijn de vorige eeuw voor een groot deel door de nazi's uitgeroeid, de christelijke invloeden zijn er natuurlijk nog wel, maar de (joods-)christelijke samenleving waar Heerma van droomt, bestaat toch echt niet meer. Het individualisme dat Heerma hekelt, heeft juist ruimte geboden voor de emancipatie van minderheden, waaronder die van vrouwen en van homo's. Het is net als burgerrechten, mensenrechten en tal van vrijheiden, waaronder die van meningsuiting en die van godsdienst, een product van de Verlichting. Het zijn waarden die we, wat mij betreft, moeten koesteren en verder uitbreiden. Een cultuurrelativist ben ik niet, maar ik geloof ook niet in de maakbaarheid van (nationale) identiteiten.
Stop mensen in de 21e eeuw niet meer in de gevangenis van een enkele identiteit. De moderne mens heeft een meervoudige, hybride identiteit en kan zich tegelijkertijd met verschillende groepen identificeren, zelfs wanneer deze identiteiten op sommige vlakken met elkaar botsen.
In de discussies over identiteit en integratie wordt vaak verwezen naar landen als de VS, Canada en Australië. Vergeten wordt wel eens dat dit stuk voor stuk landen zijn die zichzelf als immigratielanden beschouw(d)en en waar een sterk ontwikkelde nationale identiteit als bindend element gepaard gaat met het tegelijkertijd respecteren of op zijn minst accepteren van diversiteit.
Alleen wanneer we ook in Nederland de nationale identiteit dynamisch en ruim (inclusief) definiëren, zal deze op termijn ruimte bieden voor de integratie van alle Nederlanders, waaronder ook die van Aycig en haar (klein)kinderen.
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Een kortere versie van dit artikel verscheen eerder De Kanttekening. Meer artikelen van Ewoud hier of op zijn blog. Volg Ewoud op Twitter: @ewoudbutter
De illustratie is afkomstig van de Al NIsa campagne Echt Nederlands.
Meer artikelen over identiteit op Republiek Allochtonië hier.
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over ella vogelaar, ewoud butter, identiteit, integratie, islamitisch, joods christelijk, nationale identiteit, nederlandse identiteit, paul scheffer, pieter heerma.
Reacties
John Dubbelboer - 10/12/2015 23:16
Dat alles veranderde met de opkomst van het fascisme in de dertiger jaren van de vorige eeuw maar zeker ook toen bleek welk een ongekende misdaad de Holocaust was geweest. Joden hoorden er voortaan bij. De term “joods-christelijk” kwam in zwang. Een geval van insluiting dus. Aanvankelijk waren de Joden gecharmeerd van deze wending maar juist omdat de groep zo buitengewoon succesvol was in Amerika, ging de charme er een beetje vanaf. Het leert ons de ook voor onze tijd belangrijke les dat insluiting ook een zekere hiërarchie veronderstelt tussen insluitende en ingeslotene.
Insluiting werd echter uitsluiting. Met 9/11 en het verdere geweld in naam van de Islam kreeg de term “joods christelijk” die net wat sleets dreigde te worden, nieuw elan. Het begrippenpaar kreeg een cultuurpolitieke lading. Het verwees niet naar joods of naar christelijk maar naar een veel ruimer begrip dat ook de antieke erfenis omvatte en de daarmee samenhangende Verlichting. Het verwees naar een humanistische traditie en stond – en daar ging het om – tegenover de totalitaire Islam.
Wat is de les van dit alles? Dat we de het begrippenpaar “joods christelijk” liever niet meer moeten gebruiken maar wel onze Europese cultuur met een andere term moeten aanduiden waaruit blijkt hoezeer we een hekel hebben aan totalitaire ideeën.
En tja, Heerma, een goed judoka was hij wel.
Douwe de Ruyter - 09/12/2015 10:15
Wim Heitinga - 09/12/2015 09:40
Zo ongeveer de hele Bijbel is geschreven door Joden. Jezus was een Jood, de eerste navolgers van Jezus waren Joden en het waren Joden die het evangelie aan de heidenen - in de zin van niet-Joden - hebben verkondigd, waaruit het christendom ontstond. Het christendom heeft op haar beurt de Westerse cultuur gevormd.
Een islamitische, of welke minderheid dan ook kan hier niets aan veranderen.
Het spreken over een joods-christelijke-islamitische traditie is dan ook absurd.
De Graeve Freddy - 08/12/2015 11:19
Zolang de moslims de wereld blijven beïnvloeden met hun opstandige, vijandige en hoogstwaarschijnlijk meest racistische manier om hun “godsdienst” openbaar te belijden, zullen spijtig genoeg de “goeden” het met de “slechten” moeten blijven bekopen. De slechten, die een klein gedeelte van de totale moslim gemeenschap innemen, creëren overal in de wereld problemen. Iedereen is bang dat er een moslim in de buurt komt wonen. Iedereen vraagt zich af: is deze allochtone persoon een moslim en zo ja een fanatieke? Het probleem van de “allochtoon” komende uit moslim landen, was niet zo negatief jaren geleden, als er minder waren in het Westen en dat de gevechten tussen de verschillende strekkingen in het Midden-Oosten bleven (ver van mijn bed). U zegt dat U zich Nederlandse voelt, ik heb geen enkele reden daaraan te twijfelen, maar wat zou U doen indien Turkije in oorlog kwam met Nederland? Misschien kiest U dan voor Nederland, maar hoeveel van de oorspronkelijk Turkse mensen zouden die keuze maken?
U zegt dat: “In de discussies over identiteit en integratie wordt vaak verwezen naar landen als de VS, Canada en Australië. Vergeten wordt wel eens dat dit stuk voor stuk landen zijn die zichzelf als immigratielanden beschouw(d)en en waar een sterk ontwikkelde nationale identiteit als bindend element gepaard gaat met het tegelijkertijd respecteren of op zijn minst accepteren van diversiteit.”
Ik weet niet of dat wel klopt. U vergeet hoogstwaarschijnlijk hoe de zwarten en de Indianen in de VS en de Aboriginals in Australië en de Indianen en Inuït in Canada gediscrimineerd worden in sommige delen van die landen.
De voorzichtigheid en tegelijkertijd de drang om het onbekende te leren kennen, is een eigenschap van levende wezens in deze natuur, die het behoud van leven een maximale kans geeft. Als de drang, om het onbekende beter te leren kennen, op negatieve factoren stoot, gaat het voorzichtige plaats maken voor het afwijzende en zelfs het bange, ook weer om het behoud van leven te vrijwaren.
Westerlingen hebben mensen, komende van moslim landen, geprobeerd te leren kennen, maar de berichten van overal in de wereld stuiten op een afkeer van de Westerling tegenover deze mensen en bij uitbreiding zelfs tegenover elke vreemdelingen. Van zohaast dat de vreemdeling zich niet absoluut wil onderscheiden van de Westerling , door kleding bijvoorbeeld, en dat er rust zal komen in de wereld waar ook de moslims in de meerderheid zijn, zal beetje bij beetje het “leren kennen” het halen boven de “afwijzing”.
Maar spijtig genoeg is dat precies wat de extremistische moslimstrijders niet willen.
