De unieke mens
In opinie door Shira Musa op 20-08-2014 | 21:43
Tekst: Shirin Musa
Op 22 december 2012 schreef minister Timmermans terecht op zijn facebook-pagina: “Als ieder mens uniek is, zoals de vertegenwoordiger van de Paus bij de OVSE in Dublin zei, waarom heeft die unieke mens dan niet het recht voor zijn seksuele oriëntatie uit te komen? Waarom mag Romeo wel van Julia, maar niet van Julius houden? En met hem trouwen? Het burgerlijk huwelijk openstellen voor mensen van gelijk geslacht is niets meer of minder dan respect voor de unieke mens.”
Als ieder mens uniek is, waarom heeft die unieke mens niet het recht om zonder vrees voor eigen leven, lijf en verlangen een eigen partner te kiezen én te scheiden? Waarom zijn vrouwen in veel religieuze tradities ongelijk aan de man en is dit in het familierecht van verschillende landen vastgelegd in de nationale wetgeving?
Wereldwijde polarisatie
Wereldwijd is niet alleen sprake van een polarisatie tussen landen die opkomen voor de erkenning van mensenrechten van LHBT’s & vrouwen en landen van de 'Unholy Alliance' die zich daartegen verzetten op grond van traditie, religie en cultuur. Er is ook een wereldwijde terugval in de levensomstandigheden van vrouwen in islam-georiënteerde landen waar de Sharia ten grondslag ligt aan het nationaal familierecht waarin de ongelijkheid tussen man en vrouw (vaak) in de wet vastgelegd is. De Nederlandse overheid erkent dat deze rechtsongelijkheid in die landen bestaat en geeft terecht steun aan buitenlandse vrouwenrechtenorganisaties die strijden om de rechtspositie en levensomstandigheden van vrouwen te verbeteren. Maar wat men over het hoofd ziet, is dat de ongelijkheid in de buitenlandse familiewetgeving ook een directe doorwerking heeft op de migrantengemeenschappen hier in Nederland en nadelig kan uitwerken voor onze Nederlandse vrouwen met een migrantenachtergrond.
Een Nederlands burgerlijk huwelijk (waaronder ook een homohuwelijk) wordt in islam-georiënteerde landen niet altijd erkend. Daarom zullen partijen vaak ook naar het recht van het land van herkomst trouwen. Men moet dus twee keer trouwen. Andersom geldt dit ook. Bij een echtscheiding moeten migranten vaak niet alleen naar Nederlands recht scheiden, maar ook naar het burgerlijk recht van het land van herkomst, omdat een Nederlands echtscheidingsvonnis niet automatisch erkend wordt door het land van herkomst. Vooral vrouwen worden getroffen door deze situaties van ‘dubbele’ huwelijken en echtscheidingen. Scheiden in het land van herkomst is voor veel vrouwen niet gemakkelijk. Zij eindigt vaak in levenslange huwelijkse gevangenschap in welke haar fundamentele rechten geschonden worden: het recht om te kunnen hertrouwen, op een nieuw gezinsleven, op gelijke behandeling bij de huwelijksontbinding, toegang tot het gerecht, een eerlijk proces en het recht om zich zonder vrees in het land van herkomst te kunnen bewegen. Zonder handtekening van de man kunnen vrouwen in huwelijkse gevangenschap vaak geen nieuwe paspoort van de tweede nationaliteit aanvragen, in het land van herkomst mogen zij niet zonder de toestemming van hun man reizen, hun kinderen worden ontvoerd en verliezen zij de voogdij over hun kinderen, worden zij aangeklaagd wegens ongehoorzaamheid en andere morele delicten, en kunnen zij via de rechtbank of lokale dorpsraden seksueel worden opgeëist door de man en zijn familie. Deze pijnlijke situaties ontstaan bij vrouwen die slachtoffer zijn van een gedwongen huwelijk, bij vrijwillig aangegane burgerlijke en informele huwelijken, in het land van herkomst gesloten huwelijken en of bij vrouwen met dubbele nationaliteiten.
Islamologen zullen betogen dat vrouwen in islam-georiënteerde landen door middel van de ‘khul’ kunnen scheiden. Dit is de zelfverstoting van de vrouw met wederzijds goedvinden van de man. De vrouw moet de man een compensatie betalen, omdat het initiatief om te scheiden van de vrouw uitgaat. Als kind keek ik naar de legendarische serie over slavernij ‘Roots’. De ‘khul’ doet mij denken aan hoe de slaven zich met de instemming van hun meester probeerden vrij te kopen. Ook deze vorm van scheiding doet zich in Nederland en andere Europese samenlevingen voor.
Nieuwe wet
Nederland heeft in 1957 het 'aanvullend verdrag inzake de afschaffing van de slavernij, de slavenhandel en met slavernij gelijk te stellen instellngen en praktijken' geratificeerd. In dit verdrag is huwelijksdwang als een vorm van slavernij gedefinieerd. 56 jaar later is in Nederland op 1 juli 2013 een
wetswijziging in werking getreden die voorziet in de verruiming van de mogelijkheden tot strafrechtelijke aanpak van huwelijksdwang, polygamie en genitale verminking. Dankzij het amendement Arib-Hilkens is dit wetsvoorstel uitgebreid met ‘huwelijkse gevangenschap’ en valt het daarmee onder de strafbaarheid van het algemene dwangartikel van artikel 284 van het Wetboek van Strafrecht. Nederland is hiermee het eerste land in de wereld dat huwelijkse gevangenschap als een strafbaar feit heeft gedefinieerd. Maar dit gaat nog niet ver genoeg. Op grond van mensenrechtenverdragen zoals het VN-Vrouwenverdrag - officieel de Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) - kan een nieuwe wet in het Burgerlijk Wetboek worden opgenomen waarin staat dat na de ontbinding van het (Nederlands) burgerlijk huwelijk, het huwelijk naar het recht van het ander land ontbonden moet worden indien één van de partijen dit wenst. Deze algemene formulering en codificatie voorkomt zeer veel leed voor (vaak) de vrouw en is niet in strijd met onze liberale beginselen van het familierecht. Het niet codificeren van een bepaling ter voorkoming van huwelijkse gevangenschap in het Burgerlijk Wetboek is een aanmoediging voor de juridische ongelijkheid, gijzeling, onderdrukking van vrouwen en is in strijd met het CEDAW. Nederland heeft het CEDAW in 1991 geratificeerd en is als verdragspartij verplicht om gelijkheid tussen vrouwen en mannen in het huwelijksrecht te garanderen, te handhaven en alle vormen van discriminatie jegens vrouwen uit te bannen en te voorkomen.
Nieuw verdrag
De Haagse Conferentie voor het Internationaal Privaatrecht kent wel verdragen over de erkenning van huwelijken en het toepasselijk recht op het huwelijksvermogensregime, maar geen expliciet verdrag met afspraken over de erkenning van echtscheidingsbeschikkingen voor landen buiten de EU (wel de Brussel II Bis Verordening voor de EU-landen). Nederland kan het voortouw nemen om de erkenning van een Europese echtscheidingsbeschikking in landen buiten de EU gerealiseerd te krijgen en zo huwelijkse gevangenschap tegengaan.
Europese interventie
Het homohuwelijk, huwelijksdwang en huwelijkse gevangenschap gaan over veel grotere vraagstukken, zoals de botsing tussen nationale rechtsstelsels, religieuze, culturele tradities versus de internationale mensenrechtentraditie, en liberale vrijheids-en gelijkheidsidealen. Er is een nieuwe complexe juridische ongelijkheid ontstaan die we niet langer meer mogen en kunnen negeren. Wij mogen LHBT’s & vrouwen niet de rug toekeren en intolerantie en onvrijheid gedogen. Op het wereldtoneel zeggen dat Nederland voor het homohuwelijk is en tegen huwelijksdwang en huwelijkse gevangenschap is niet genoeg. Wij zijn het aan onze Europese mensenrechtentraditie verplicht om nationaal en internationaal voor de rechten van onze LHBT’s & vrouwen op te komen en nieuwe juridische instrumenten voor hun juridische ongelijkheid bedenken. Dit kan alleen succesvol zijn als het in EU-verband gebeurd. Nederland kan hierin het voortouw nemen en het pleidooi voor respect voor de unieke mens ook in internationale juridische daden omzetten.
Shirin Musa
is directeur van Femmes for Freedom. Dit artikel verscheen eerder op Vrouwenvannu en is in overeg met de auteur ook op Republiek Allochtonie geplaatst.
Meer artikelen over vrouwenrechten en vrouwenemancipatie op dit blog hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over emancipatie, femmes for freedom, huwelijksdwang, huwelijkse gevangenschap, shirin musa, verborgen vrouwen, vrouwenemancipatie.
Reacties
"kan een nieuwe wet in het Burgerlijk Wetboek worden opgenomen waarin staat dat na de ontbinding van het (Nederlands) burgerlijk huwelijk, het huwelijk naar het recht van het ander land ontbonden moet worden indien één van de partijen dit wenst" Komt op mij over als in het nadeel van vrouwen. De man kan dan de vrouw dwingen nogmaals te scheiden in land van herkomst met het risico dat zij daar alsnog huwelijksdwang gaat ondervinden.
