Bolkestein geeft blijk van een zeer selectieve lezing van islamitische bronnen
In opinie door Enis Odaci op 28-08-2015 | 11:28
Tekst: Enis Odaci en Arnold Yasin Mol
Frits Bolkestein betoogt met zijn opinieartikel in de Volkskrant dat gewelddadig jihadisme een wezenlijk onderdeel is van de islam. Zolang de islam zich niet aanpast aan de moderne wereld, is er een probleem. Hij citeert ter onderbouwing een onderzoek van David Suurland, waarin jihadistische uitspraken van belangrijke vroege islamitische geleerden staan en strooit zonder context met percentages uit actuele onderzoeksresultaten. Conclusie: moslims toen en moslims nu roepen hetzelfde en zijn allemaal voor een gewelddadige jihad. De slecht geïnformeerde lezer is onder de indruk van al deze ‘feiten’. De goed geïnformeerde lezer ziet al snel dat Bolkesteins betoog vele onjuistheden bevat en gebaseerd is op wetenschappelijk drijfzand.
Wij beperken ons tot de theologie. Bolkestein gebruikt willekeurige citaten uit de vier grootste stromingen binnen de soennitische islam. Losse quotes abstraheren tot model voor een hele godsdienst, daar bestaan andere woorden voor. Het is een niet geaccepteerd wetenschappelijk vertrekpunt. Men kan in de omvangrijke canon van de islam, net zoals in het christendom, hoogstens meerderheidsmeningen vaststellen en zeggen dat deze de dominante positie vormen. Bolkestein baseert zich met zijn quotes overigens op één bron: een artikel van David Suurland in Liberaal Reveil. De relatief jonge Suurland is omstreden in de academische wereld vanwege zijn geloof dat antisemitisme uit de islam voortkomt. Goed, wat zeggen de vier dominante rechtsscholen binnen de islam dan wel over gewapende strijd?
Voor de Hanafi- en Maliki-rechtsscholen is gevaar voor de veiligheid van de maatschappij, bestaande uit moslims en niet-moslims, de reden om strijd te leveren. Ofwel, een defensief model van heilige oorlog. Maar daar bedoelden zij mee de historische groep Arabische polytheïsten, die ten tijde van Mohammed leefde. Bolkestein maakt een onbegrijpelijke en foutieve link met de vervolging van Yezidi’s door IS nu. Hier blijkt dat islamologen en kenners van het Arabisch weliswaar in staat zijn om klassieke Shari’a werken te lezen, maar vervolgens ermee aan de haal gaan met een ongefundeerde, persoonlijke interpretatie ervan.
Bij de Shafi’i- en Hanbali-rechtsscholen is dat ongeloof van niet-moslims in niet-moslimgebied, ofwel zij hanteren een offensief model. Alle rechtsscholen hebben echter een identiek basisstandpunt met betrekking tot oorlogsethiek: er mogen geen kinderen, vrouwen, zieken, geestelijken, ouderen en niet-vechters gedood worden. Er mogen geen oogsten, huizen en gebedshuizen worden vernietigd. Er mag ook geen dwang tot bekering zijn. Deze oorlogsethiek was een van de weinige thema’s waar men binnen de vier rechtsscholen consensus over had. Dat deze ethiek historisch gezien niet altijd is gehanteerd door (islamitische) legers mag geen verrassing heten.
Ook waren er over het in de praktijk ontwijken van lijfstraffen en de doodstraf, gebaseerd op uitspraken van Mohammed, duidelijke meerderheidsmeningen. Klassieke islamitische rechters hanteerden veel eerder gevangenisstraffen of geldboetes, want lijfstraffen waren in hun ogen de uitzondering en niet de norm. Er bestond een duidelijk humanistisch raamwerk voor interpretatie en praktijk binnen de klassieke islam. Dat nu landen als Saudi-Arabië, en groepen als IS, zonder enig humanistisch raamwerk lijfstraffen hanteren, maakt dit dus niet tot dé authentieke, klassieke of hedendaagse islam.
Bolkestein zoekt voor dit falen arbitraire meningen. Ibn Khaldun was weliswaar een rechter van de Maliki rechtsschool, maar het geciteerde boek is überhaupt geen Shari’a werk (!). Dat de heilige oorlog geciteerd wordt als ‘een verplichting’ zegt niks over of, en waarom, men oorlog zou voeren (!). Zowel de Hanafi als de Maliki rechtsschool vinden dat iedere niet-islamitische gemeenschap rechten heeft en beschermd moet worden in een moslimstaat, ook al zijn het polytheïsten of atheïsten (!). Men kan Ghazali citeren namens de Shafi’i, maar ook bijvoorbeeld al-Baydawi of al-Razi die het weer totaal niet eens waren op dit punt (!).
De Shari’a is een totaal van meningen waarin uiteindelijk meerderheidsstandpunten gevormd worden en die elkaar dus ook kunnen afwisselen. Vroeger vond de islamitische meerderheid bijvoorbeeld slavernij acceptabel, net zoals christenen dat ook vonden, maar nu zegt de meerderheid van moslims dat slavernij niet-islamitisch is, gebaseerd op dezelfde Koran. Voor oorlogsethiek en humanistische toepassing van strafwet binnen de islam hoeft men niet naar ‘moderne meningen’ te kijken. De klassieke islam voorziet er al ruimschoots in. Groepen als IS overtreden deze kaders op alle fronten. Voor IS is religie een machtssysteem in naam van God. Voor de klassieke islam is religie een ethisch systeem, gegeven door God. Om al-Baydawi (d.1286) te citeren: “De goddelijke voorschriften streven het universeel menselijk welzijn na”.
Bolkestein schrijft: “De term ‘islamofoob’ heeft tot doel het debat over de islam te smoren. (..) Een open debat gebaseerd op feiten en zonder vooringenomenheid is noodzakelijk.” Hij zet de lezer vervolgens op het verkeerde been door verkeerde feiten te geven en niet te vertellen wat hij onder islamofobie verstaat. Onderzoekster Ineke van der Valk geeft in haar boek Islamofobie en Discriminatie (Universiteit van Amsterdam, 2012) wel een definitie: “Islamofobie is een ideologie die met behulp van stereotypen, vooroordelen en eruit voortvloeiende gedragingen systematisch en consistent een negatieve betekenis geeft aan ‘de islam’ en/of aan ‘moslims’. Zo worden gevoelens, houding en gedrag van mensen beïnvloed met het oog op sociale uitsluiting en discriminerende behandeling van moslims.” Bolkestein ondergraaft, genuanceerd gezegd, zijn eigen oproep.
Helaas negeert Bolkestein opzichtig ontwikkelingen van de afgelopen 150 jaar. Juist de door hem zo gevreesde Qaradawi, die hij wederom lukraak citeert, stelt dat democratische vrijheid belangrijker is dan de Shari’a zelf. Volgens deze Qaradawi is vrijheid het doeleinde van de islam (!). Er lijkt sprake te zijn van een fobie voor een dynamische islam, die al in veel opzichten modern is. Bolkestein probeert zich te verdiepen, en daarom zou je meer van hem verwachten. Helaas geeft hij blijk van een zeer selectieve lezing van islamitische bronnen, een symptoom van het actuele debat over de islam. Wat betreft de islamitische theologie, adviseren wij hem: schoenmaker, houd je bij je leest.
Enis Odaci is voorzitter van Stichting Humanislam, denktank voor islamitisch humanisme. Arnold Yasin Mol is student islamologie Universiteit in Leiden en verbonden aan het FAHMinstituut. Deze reactie werd geweigerd door de Volkskrant,. Dit artikel verschijnt ook op Nieuwwij
Zie ook: Bolkestein: jihadisme heeft alles met islam te maken
en Marcel Hulspas: Terrorisme als nieuwe vorm van islam
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over arnold yasin mol, enis odaci, frits bolkestein, islam, islamdebat, jihad, sharia.
Reacties
Sommige kritiek op interpretaties en jurisprudentie klopt, maar dat is een gevolg van mensenfouten, bewust of onbewust, echter impliceert het niet dat de islam dit voorschrijft. Het begrip van een bepaalde vers van de Koran is soms niet voldoende, zo wordt een vers onjuist geïnterpreteerd. Sommige incidenten worden daarnaast onterecht toegeschreven aan de Heilige Profeet Mohammad (vrede zij met hem), waardoor er helaas een negatieve beeldvorming ontstaat over hem in het westen.
Laten we eerlijkheid betrachten in het debat en rechtvaardig zijn, dat zal het maatschappelijke debat verbeteren en de tweedeling en haat in de samenleving verminderen.
Mvg,
Youssef Ikhlaf
Dat sommigen vallen over het woordje 'de jonge suurland' zegt genoeg en vind ik wel weer komisch. Ik wou dat mensen mij zo zouden omschrijven. Beter dan oud. Zoals de discussie in het islamdebat oud en sleets is.
Weet je wat een mooie wedervraag zou zijn? Op basis waarvan stelt Bolkestein dat de moderne wereld niet gewelddadig is?
Sven Snijer - 29/08/2015 11:21
Inhoudelijk: De vergelijking met de Arabische polytheïsten met het uitmoorden van de Yezidi’s gaat wel degelijk op, want het ging in de begintijd van de islam ook niet om een ‘verdedigingsoorlog’ (ook zo’n versleten non-argument, want een religie hoort helemaal geweldloos te zijn, zoals Ghandi liet zien), maar om het actief bekeren onder dwang (dood of bekering) omdat na de dood van Mohammed, de nieuwe leider van de moslims Aboe Bakr bang was dat zijn religie uiteen zou vallen als niet iedereen op het Arabische schiereiland gedwongen tot de islam zou overgaan. Er waren al afvallige stammen die na de dood van de profeet hun kans schoon zagen om er onderuit te komen en om te voorkomen dat nog meer moslims van overtuiging zouden veranderen moesten alle Arabische stammen zich onderwerpen. Dood, bekering of verbanning waren voor hen de opties. Het was geen vrijwillige bekering zoals de vaak misbruikte islamitische term ‘geen dwang in het geloof’ lijkt aan te geven, maar een politiek-militaire actie op religieuze grondslag. De eerste kalief na Mohammed hield zich dus al niet aan de voorschriften en die was ‘rechtgeleid’ en Mohammed zelf heeft eveneens de Mekkanen met geweld hun polytheïsme afgenomen door hun afgodsbeelden stuk te slaan.
Om mijn kritiek op de rest van het artikel samen te vatten: Dat de islam in het verleden minder gewelddadig is geweest dan Islamitische Staat op het moment dat begrijpen de meeste mensen wel, maar wat ze niet begrijpen is waarom deze gewelddadige loot van de islam zo populair is en vooral waarom moslims steeds aan niet-moslims blijven uitleggen dat de islam vrede is i.p.v. aan de radicale haatpredikers. Waar zijn de massademonstraties van moslims tegen het gijzelen van hun religie? Meestal is de reactie dat wat Amerika doet in het Midden Oosten ‘ook niet goed is’. Alsof we daarmee de ware islam beter leren kennen. Bovendien is het opvallend dat het humanitaire gehalte van de islam (als we bijvoorbeeld spreken over het tolerante Arabisch Spanje) vooral humanitair en verlicht was onder westerse invloeden (Griekse filosofie) en dat in landen waar geheel volgens de koran wordt geleefd (Saoedi Arabië, Iran, Pakistan) er zeer weinig respect is voor de individuele vrijheid en zelfontplooiing. Dat humanisme dat inherent is aan de islam komt bijzonder slecht uit de verf over de hele linie in de moslimlanden. Ik zal niet ontkennen dat daar historische en militair-economische ontwikkelingen van de laatste 300 jaar een rol in spelen (met ook schuld aan westerse zijde), maar het is toch glashelder dat de islam zich niet aan zijn eigen kraag omhoog kan trekken uit de bagger waar ze momenteel in zitten? De islam heeft wetenschappelijk onderwijs nodig uit het westen en minder gezever over de ‘werkelijke’ betekenis van de koran of de islam.
http://svensnijer-essays.blogspot.nl/2015/08/radicalisering-converseren-of-procederen.html
John Dubbelboer - 28/08/2015 22:09
Daarom is het een grote domper te lezen dat dit stukje wordt besloten met de opmerking dat de "schoenmaker zich bij zijn leest dient te houden". Het is niet de eerste keer dat in een debat over de Islam niet zozeer de argumenten lijken te tellen als wel de status van de persoon.
Is het een "symptoom van het islamdebat" dat er een "selectieve lezing van islamitische bronnen" lijkt te worden beoefend, een ander symptoom lijkt te zijn dat er heel snel een immuniserend argument in de strijd wordt geworpen. Het mag een beetje gemakkelijk zijn voor Bolkestein om een artikel in de Volkskrant te schrijven dat zich baseert op een andere auteur die wel "geleerd" is maar Bolkestein doet al geruime tijd mee in het debat en ook al heeft hij het mis, de slotzin van Odaci en Mol is een misser.
