Twaalf vragen over slavernij die je maar beter niet had kunnen stellen
In achtergronden door Sander Philipse op 10-11-2017 | 11:43
Slavernij is fout, maar de rol van Nederland was klein. En, ik hoef me er toch niet schuldig over te voelen, het is al zo lang geleden. En de Arabische slavenhandel dan? Afrikanen werden toch verkocht door andere Afrikanen? Sander Philipse over deze vragen en meer.
Weinig dingen laten witte Nederlanders zo snel in een historische reflex schieten als het slavernijverleden. Je kent het wel: je zegt iets over het Nederlandse aandeel in het systeem van de trans-Atlantische slavenhandel, en dan begint meneer opeens over de zware onderdrukking van Brabanders.
nee Arzu, verdiep je in de geschiedenis van Nederland. Wij Brabanders waren ook slaven van Holland. Moesten 80% belasting betalen.
— Roland J. Brouwer (@RolandBrouwer78) 18 oktober 2016
He, ik snap het, het is allemaal heel moeilijk dat mensen het hier nog over willen hebben. Waarom kunnen we niet gewoon doen alsof het nooit is gebeurd? Die vijf jaar Tweede Wereldoorlog hoor je ook nooit meer iets over, toch?
Maar goed, als we het er niet over hebben, dan blijven al je vragen en reflexen ook onbeantwoord. Hoe moet je dan besluiten dat je je helemaal niet schuldig hoeft te voelen over een racistisch systeem van slavernij dat eeuwen in stand is gehouden?
Dus hier heb je twaalf antwoorden op reflexen vragen over Atlantische slavernij die je eigenlijk maar beter niet in de mond had kunnen nemen.
Afrikanen werden vaak verkocht door andere Afrikanen.
Correct. Dus?
Dus kunnen we Europeanen niet schuldig houden voor trans-Atlantische slavernij!
Oeh, die ga ik de volgende keer in de rechtszaal gebruiken. “Edelachtbare, ik ben niet schuldig aan brandstichting want Pietje Bell gaf me de benzine.”
Daarnaast valt er nogal wat te zeggen over de rol die Europees kapitaal speelde in het aansporen, uitbreiden en in stand houden van de West-Afrikaanse slavernij.
Oke maar de Arabische slavenhandel dan?
“Ja maar hullie doen ‘t ook” had je al af moeten leren in groep 3.
Dat betekent toch dat Atlantische slavernij niet zo uniek was?
Ken jij een ander systeem waarbij gedurende drie eeuwen zo’n 12.5 miljoen mensen in op elkaar gepakte ruimen een oceaan over werden verscheept, onderweg ~1.5 miljoen mensen stierven, de overlevenden onderworpen werden aan een systeem dat hen en al hun kinderen behandelde als objecten, allemaal om wat geld te kunnen verdienen? En dan hebben we het nog niet eens over dat systeem als oorsprong van racisme.
Slavernij is een constante in de menselijke geschiedenis, maar de specifieke vorm van chattel slavery waar Europeanen zwarte mensen in de Amerika’s aan onderwierpen is uniek. De combinatie van totale ontmenselijking van een geracialiseerde bevolkingsgroep van miljoenen mensen, absolute erfelijkheid van slavernij, social death, ontvoering uit de oorspronkelijke sociale omgeving, en op winst gerichte gewelddadige uitbuiting zien wij nergens anders.
En de Ieren in Amerika dan?
Dat was tijdelijke dwangarbeid, niet geracialiseerde, erfelijke slavernij. Zie ook het verschil tussen de Arbeitseinsatz van niet-Joodse Nederlanders in Duitse werkkampen, en Auschwitz.
Barbarijse slavenhandel was een ding!
Die maakte maximaal 1.25 miljoen Christelijke slachtoffers, en dat is bijna zeker een grove overschatting want het boek waar die cijfers op zijn gebaseerd is broddelwerk. Maar zelfs in die overschatting vallen die cijfers in het niet bij trans-Atlantische slavernij, en is er geen sprake van een geracialiseerd, erfelijk systeem van chattel slavery.
Oke het was uniek, maar zo veel verdienden we er niet eens mee
Oh, dus naast dat we al die shit deden waren we ook nog eens incompetent?
(Maar zie Van Rossum & Fatah-Black die benadrukken dat slavernij vaak wel winstgevend was, en de Nederlandse economie als geheel stimuleerde)
Doe niet zo moeilijk, iedereen vond dit toen normaal
Als iedereen slavernij normaal vond, hoe verklaar je dan de vele opstandenvan (ontsnapte) tot slaaf gemaakten? Vallen zij niet onder ‘iedereen’?
Of bedoelde je eigenlijk te zeggen dat wij West-Europeanen het heel normaal vonden? Dat spreekt niet echt voor je argument dat wij niet zo erg waren, he — maar het is ook onwaar: een actieve, witte anti-slavernijbeweging ontstond vanaf het midden van de 18e eeuw, vooral in Groot-Brittanië. Bredero vond het in 1615 ook niet zo moeilijk om een karakter slavernij af te laten keuren:
Onmenschelyck ghebruyck! Godlóóse schelmery! Datmen de menschen vent, tot paartsche slaverny! Hier zynder oock in stadt, die sulcken handel dryven, In Farnabock: maar ‘tsal Godt niet verhoolen blyven.
Slavernij is fout, maar Nederland was maar heel klein daarin
Nederland heeft zo’n 610.000 mensen over de Atlantische oceaan ontvoerd, volgens de meest recente schatting van Fatah-Black en Van Rossum. Daarnaast hebben Nederlanders meer dan twee eeuwen lang slavernijplantages gerund in de Amerika’s, voornamelijk in Suriname.
Sterker nog: in het midden van de 17e eeuw — toen het Atlantische slavernijsysteem in de kinderschoenen stond — domineerden wij de trans-Atlantische handel in mensen. Wij vonden toen ook het systeem van suikerplantages bewerkt door Afrikaanse tot slaaf gemaakten uit dat vanaf toen tot het midden van de negentiende eeuw de Caraïben zou beheersen.
En dan hebben we het nog niet over het Nederlandse aandeel in slavernij in Azië gehad.
Maar wij hebben slavernij toch afgeschaft?
Eerst eeuwenlang een systeem opzetten, en dan nog credits willen voor de afschaffing ook. Knap hoor. Nederland was een van de allerlaatste Europese landen die haar Atlantische slavernijsysteem afschafte, overigens, en in het activisme en de vaak bloedige strijd om die Europese afschaffing te bewerkstelligen hebben mensen van Afrikaanse afkomst een cruciale rol gespeeld. Het is geen witte verworvenheid, wil ik maar zeggen.
Moet ik me dan schuldig gaan voelen, het is zo lang geleden!
Er zijn mensen in leven wiens overgrootouders in Suriname in slavernij werden geboren. Hoe je je daarover voelt mag je zelf bepalen.
Oke, best, het was fout — wat maakt dat nu dan uit?
Het is onderdeel van de Nederlandse geschiedenis, en alleen daarom zouden we het moeten blijven bespreken. Die geschiedenis is nog steeds zichtbaar in alle grote steden.
Maar het heeft ook effect op de huidige maatschappij. Onze ideeën over ras(en dus racisme) zijn ontstaan uit slavernij, de samenstelling van de Nederlandse bevolking en die van voormalige Nederlandse koloniën is er door vormgegeven, en de huidige raciale ongelijkheid in ons land vindt zijn oorsprong in die slavernij. Dat maakt uit.
Leestips:
Wij slaven van Suriname, Anton de Kom
The Dutch Atlantic, Kwame Nimako & Glenn Willemsen
The Dutch in the Atlantic slave trade, Johannes Postma
Daar werd wat gruwelijks verricht, Reggie Baay
De erfenis van ons slavernijverleden, Marjan Boelsma
Dit stuk verscheen erder op Medium.com en is in overleg met Sander Philipse ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Foto: Wikimedia commons
Meer over slavernij.
Reacties
Daniel Meijer - 21/09/2019 18:12
