Kracht en onvermogen van DENK en BIJ1
In achtergronden door Floris Vermeulen en Maria Kranendonk op 25-06-2018 | 08:44
Tijdens de afgelopen Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen hebben het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES) van de Universiteit van Amsterdam en Bureau Onderzoek Informatie en Statistiek (OIS) van de gemeente Amsterdam een lange samenwerking voortgezet. Voor de zevende achtereenvolgende keer werden op een aantal stemlocaties in de stad zogenaamde schaduwverkiezingen georganiseerd om het stemgedrag van Amsterdammers met een migratieachtergrond in kaart te brengen. Met de komst van multiculturele partijen als DENK enBIJ1 waren het voor het onderzoek naar het kiesgedrag van Amsterdammers met een migratieachtergrond interessante verkiezingen. Wat zou de komst van deze partijen betekenen voor de opkomst en partijkeuze van Amsterdamse kiezers met een migratieachtergrond?
Deze week is het rapport uitgekomen waarin de resultaten van de schaduwverkiezingen beschreven worden. Hieronder de belangrijkste en meest opvallende resultaten voor de drie grootste groepen met een migratieachtergrond, die samen ongeveer een kwart van de Amsterdamse bevolking uitmaken: Turkse, Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers.
Opkomst structureel laag onder Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers
De opkomstpercentages onder groepen met een migratieachtergrond zijn een belangrijke indicator voor de mate waarin Turkse, Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers politiek betrokken zijn en zich verbonden voelen de lokale politiek. Alhoewel de cijfers verschillen en fluctueren valt het sinds de jaren ’90 op dat de opkomstpercentages bij de deze groepen zeer laag zijn. De verwachting was dat de komst van DENK en BIJ1 daar mogelijk verandering in zou brengen. Deze partijen presenteerden zich als een interessant nieuw alternatief voor een deel van de kiezers met een migratieachtergrond.
Figuur 1 laat echter zien dat dit voor de Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers niet het geval is geweest. De opkomst onder hen is structureel laag gebleven ten opzichte van de vorige gemeenteraadsverkiezingen. In 2014 en 2018 was de opkomst onder de Marokkaanse Amsterdammers 24 procent en voor de Surinaamse Amsterdammers was dit 26 procent in 2014 en 25 procent in 2018. Driekwart van de Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers lijkt haar interesse in de Amsterdamse politiek structureel verloren te hebben, DENK of BIJ1 hebben daar niks aan veranderd.
Opkomst sterk gestegen onder Turkse Amsterdammers
De opkomst onder Turkse Amsterdammers is daarentegen met 14 procentpunt gestegen ten opzichte van de verkiezingen in 2014 naar 48 procent. DENK heeft onder deze kiezers een mobiliserend effect gehad. De totale opkomst in Amsterdam is gestegen van 50,2 procent in 2014 naar 53,3 procent in 2018.
DENK grote winnaar onder Turkse en Marokkaanse Amsterdammers
DENK heeft van de Turkse en Marokkaanse Amsterdammers enorme steun gekregen. Al eerder hebben we vastgesteld voor de nationale verkiezingen dat onder met name het meer conservatieve religieuze deel van deze groepen DENK verreweg de populairste partij is. Voor de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen bleek deze steun nog groter te zijn. Van de Turkse Amsterdammers koos maar liefst 74 procent voor DENK en voor de Marokkaanse Amsterdammers was dat bijna 50 procent. Buiten deze twee groepen heeft DENK maar weinig stemmen gekregen in Amsterdam: 6% onder Surinaamse Amsterdammers, 5% onder Amsterdammers met een andere migratieachtergrond en 2% onder Amsterdammers zonder migratieachtergrond.
BIJ1 doet het goed onder Surinaamse Amsterdammers
BIJ1 deed het in vergelijking met DENK minder goed. Toch is het opvallend dat deze partij haar stemmen ook voornamelijk kreeg van kiezers met een migratieachtergrond. Van de Surinaamse Amsterdammers heeft 19% op BIJ1 gestemd. Turkse of Marokkaanse Amsterdammers hebben echter zelden op BIJ1 gestemd en ook Amsterdammers zonder migratieachtergrond hebben deze partij nauwelijks gesteund (slechts 2%, overeenkomstig de score van BIJ1 onder alle Amsterdamse kiezers).
Partijkeuze vergeleken: 2014-2018. Groot verlies PvdA
Onder de Turkse en Marokkaanse Amsterdammers is een forse daling te zien in de steun voor de PvdA, van 40% of meer in 2014 naar respectievelijk 4% en 13% in 2018. Dit verlies vormt een trendbreuk in ruim 20 jaar onderzoek naar het stemgedrag van Amsterdammers met een migratieachtergrond: de PvdA was tot nu toe altijd de grootste partij onder deze groepen. Ook bij de Surinaamse Amsterdammers heeft de PvdA verloren, maar minder fors dan bij de andere twee migrantengroepen (van 35% in 2014 naar 16% in 2018). De twee nieuwe partijen DENK en BIJ1 vullen dit gat grotendeels op. Daarnaast valt op dat GroenLinks het onder stemmers met een migratieachtergrond beter heeft gedaan en D66 minder goed.
Leeftijd: Hogere steun voor BIJ1 onder oudere Surinaamse Amsterdammers
Analyseren we de partijkeuze naar achtergrondkenmerken dan blijkt geslacht geen invloed te hebben. Ook het effect van leeftijd is gering. Alleen onder de Surinaamse Amsterdammers is er een significant verband tussen leeftijd en partijkeuze. De jongere Surinaamse Amsterdammers (18-29 jaar) hebben significant meer gestemd op D66 en GroenLinks dan de 30-plussers. Die groep heeft significant vaker gestemd op de PvdA en op BIJ1.
Opleiding: hogere steun voor DENK onder laagopgeleide Turkse Amsterdammers
Opleidingsniveau leidt meer tot significante verschillen. Tabel 1 laat zien dat hoog opgeleide Surinaamse Amsterdammers significant vaker kozen voor D66 dan lager opgeleiden. Onder Turkse Amsterdammers hebben hoog opgeleiden significant meer voor GroenLinks en VVD gekozen dan lager en middelbaar opgeleiden. De lager opgeleiden hebben juist meer op DENK gestemd in vergelijking tot de hoger opgeleiden. Onder de Marokkaanse Amsterdammers valt geen significant verband te ontdekken tussen opleidingsniveau en stemkeuze.
Reden stem voor kandidaat
In de enquête werd de respondenten ook gevraagd aan te geven waarom zij op een bepaalde kandidaat hebben gestemd. De respondenten konden meerdere antwoordopties kiezen; (i) omdat de kandidaat de eerste op de lijst was, (ii) de kandidaat de eerste vrouw op de lijst was, (iii) de respondent de kandidaat persoonlijk kende, (iv) de kandidaat dezelfde herkomst heeft als de respondent, (v) de respondent dacht dat de kandidaat goed zou kunnen opkomen voor haar/zijn belangen, (vi) de kandidaat door familie en/of vrienden was aangeraden, (vii) of dat de respondent dacht dat het belangrijk is dat er meer gemeenteraadsleden komen met de kenmerken van de kandidaat.
Er is een significant verband tussen de reden die stemmers hebben aangegeven voor de keuze voor de gekozen kandidaat en het behoren tot een groep met een migratieachtergrond. Surinaamse, Marokkaanse en Turkse Amsterdammers hebben significant minder vaak aangegeven op een kandidaat te hebben gestemd omdat deze de eerste op de lijst was, of de eerste vrouw op de lijst was in vergelijking met Amsterdammers zonder migratieachtergrond. Surinaamse en Turkse Amsterdammers (Turkse Amsterdammers nog significant vaker dan de Surinaamse Amsterdammers) gaven vaker aan hun keuze te hebben gemaakt omdat ze de kandidaat persoonlijk kennen. Surinaamse, Marokkaanse en Turkse Amsterdammers hebben significant vaker gestemd op kandidaten omdat deze dezelfde herkomst hadden als zijzelf dan stemmers met een overige migratieachtergrond. Ook hebben zij significant vaker aangegeven dat de kandidaat goed kan opkomen voor de belangen in vergelijking tot de stemmers met een overige migratieachtergrond.
Er is geen verschil tussen de Surinaamse Amsterdammers, Amsterdammers met een overige migratieachtergrond en stemmers zonder migratieachtergrond in de mate waarin ze hebben aangegeven voor een kandidaat te hebben gestemd omdat deze is aangeraden door familie of vrienden of omdat ze het belangrijk vinden dat er meer kandidaten in de gemeenteraad komen met de kenmerken van de kandidaat. De Turkse en Marokkaanse Amsterdammers hebben wel vaker aangegeven voor een kandidaat te hebben gestemd omdat deze was aangeraden door familie of vrienden dan Amsterdammers zonder migratieachtergrond.
Dit artikel van Floris Vermeulen en Maria Kranendonk verscheen eerder op het blog StukRoodVlees en is in overleg met Vermeulen ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Meer artikelen over de gemeenteraadsverkiezingen 2018
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
