Een illegale (en dus onveilige) weg om veiligheid te behalen

In achtergronden door Studenten Filosofie en de politieke actualiteit: de “vluchtelingencrisis” op 21-05-2018 | 09:12

Is het mogelijk om op legale wijze asiel aan te vragen in Italië of Griekenland zonder eerst illegaal de grens over te steken?

Een artikel van Maxine Rubingh, Joris Macklon, Myrte de Bruijn, Kathelijne Daling.

Geforceerd tot illegale en levensgevaarlijke maatregelen

Oorlogen en conflicten dwingen miljoenen mensen te vluchten uit het land van herkomst, op zoek naar bescherming en veiligheid. Het grootste deel vluchtelingen verblijft in buurlanden, maar voor degenen die bescherming zoeken in landen van de Europese Unie, zijn de manieren om legaal de EU te bereiken zeer beperkt.[1]

Degenen die vluchten vanwege gevaarlijke omstandigheden in hun land, zijn daarom vaak genoodzaakt onveilige, illegale routes te nemen naar de Europese Unie. [2] De Oost-Mediterrane route, voornamelijk van Turkije naar Griekenland per land of per zee, en de Centraal-Mediterrane route, van Libië naar Italië via zee, zijn de meest gebruikte vluchtroutes. In 2001 kwam het vanuit Turkije illegaal oversteken van de Griekse landsgrens tot een hoogtepunt (55,000 vluchtelingen); het oversteken van de Griekse grens per zee kwam echter in 2015 tot een hoogtepunt met 772,500 vluchtelingen. Deze route had veel doden tot gevolg. [3]

Hoewel het Schengen verdrag het vrij verkeer van personen garandeert tussen 26 landen in Europa, is er naar aanleiding van de vluchtelingencrisis in 2016 een wijziging aangebracht op dit verdrag waardoor grenscontroles opnieuw zijn ingevoerd. DIt beleid mag momenteel worden doorgezet tot 12 mei 20184. Een veilige, legale reis is door het herinvoeren van deze controles daarom niet alleen voor vluchtelingen vanuit Libië maar ook via Turkije geen optie omdat op de luchthaven voor de vlucht geldige verblijfspapieren moeten worden getoond5. Voor de bestrijding van immigratie stelde de EU in 2001 een richtlijn (Directive 2001/51/EC) op dat lidstaten aanmoedigt om luchtvaartmaatschappijen boetes te geven als ze mensen zonder de juiste reisdocumenten het vliegtuig in laten stappen.[6]

Als het mogelijk was om in hun eigen land bij de ambassade van het desbetreffende Europese land asiel aan te vragen zouden ze deze papieren kunnen verkrijgen, maar asiel kan alleen in het land zelf aangevraagd worden.[7] In Italië, het land waarin samen met Griekenland de meeste vluchtelingen de EU binnenkomen, wordt de vluchteling bijvoorbeeld verplicht om binnen 8 dagen na aankomst asiel aan te vragen [8]. Om dit te kunnen doen moet echter eerst de landgrens worden overtreden en aangezien humanitaire visa maar weinig worden verleend (150 per jaar), moet dit laatste vaak op illegale wijze. Dit is de paradox waar de vluchtelingen mee geconfronteerd worden: om toegang te krijgen tot burgerlijke rechten zoals veiligheid, moeten ze gevaarlijke en illegale wegen bewandelen.

Legale wegen naar de EU

Toch betekent de bovenstaande paradox niet dat het compleet onmogelijk is om op legale wijze de EU te bereiken om asiel aan te vragen. Volgens het Rode Kruis betreffen deze legale manieren het humanitair visum, hervestigings- en humanitaire toelating programma's, gemeenschaps- en particuliere sponsoring, familiehereniging en het toelaten van werkmigratie, educatie-uitwisseling en scholarship programma's voor vluchtelingen.[9] Dit wordt echter per lidstaat geregeld en staat niet vastgelegd op gemeenschappelijk, wettelijk niveau van de EU (Jensen, 2014).

De eerstgenoemde manier - het humanitair visum - is de laatste jaren een onderwerp van discussie geweest omtrent de vraag of en onder welke omstandigheden de EU-lidstaten verplicht dienen te zijn dergelijke visa te verlenen. Een humanitair visum is een tijdelijk visum met een beperkte territoriale geldigheid en kan worden uitgegeven op humanitaire gronden door individuele EU-lidstaten. Asielzoekers komen vaak niet in aanmerking voor andere visa, waardoor een humanitair visum vaak de enige manier is om legaal de Europese Unie veilig te bereiken. Het visum kan worden aangevraagd op een ambassade van een EU-lidstaat om vervolgens legaal naar die lidstaat af te kunnen reizen en daar de asielprocedure te doorlopen.

Hoeveel humanitaire visa er per land worden verleend, is onduidelijk door het ontbreken van een controlemechanisme voor de afgifte van deze visa. Uit gegevens van verschillende studies, blijkt echter dat in totaal zestien EU-lidstaten regelingen hebben of hebben gehad voor de afgifte van humanitaire visa [10]. Toch wordt er weinig van gebruik gemaakt. Volgens het Rode Kruis heeft dit onder andere te maken met het gebrek aan een specifieke definitie van humanitaire visa en het ontbreken van duidelijkheid op welke wijze en onder welke omstandigheden ze vergeven dienen te worden.[11] Bovendien is op 7 maart 2017 bepaald door het Europees Hof van Justitie dat EU-lidstaten volgens de EU Visa Code niet verplicht zijn visa op humanitaire gronden te verlenen. Het humanitair visum wordt daardoor meer gezien als een gunst in plaats van een recht.

Een tweede manier om de paradox mee op te lossen werd voorgesteld door Emmanuel Macron in 2017. Het idee is om hotspots op te stellen in Libië, zoals Australië heeft geprobeerd. Op de kust van eilanden Manus en Nauru onderschept de Australische kustwacht vluchtelingen en brengt ze naar kampen waar ze asiel kunnen aanvragen. Als hun aanmelding succesvol is worden ze naar Australië teruggebracht, en anders worden ze teruggestuurd naar hun eigen land.[12] De omstandigheden in deze verzamelpunten zijn echter heel slecht volgens de UN, en Macron zelf gaf toe dat ze zulke verzamelpunten niet zouden opzetten in Libië als de omstandigheden niet veilig genoeg zijn.

Conclusie

Voor asielzoekers op zoek naar bescherming bestaan mogelijkheden de EU veilig en legaal te bereiken. Eén van deze manieren is een visum op humanitaire gronden aanvragen bij een ambassade van één van de lidstaten. De EU-lidstaten zijn op basis van de EU Visa Code echter niet verplicht deze visa te verlenen. Of en onder welke omstandigheden een humanitair visum wordt verleend wordt daarom per lidstaat bepaald.
Ook andere manieren om de EU legaal te bereiken worden per lidstaat geregeld en staan niet vastgelegd op gemeenschappelijk, wettelijk niveau van de EU. De legale ‘wegen’ om in Europa asiel aan te vragen in een ander land dan het land van aankomst blijven daardoor moeilijk bewandelbaar, waardoor veel asielzoekers via een illegale en gevaarlijke weg de EU proberen te bereiken, met mensensmokkel en vele doden tot gevolg. In Voorbij Fort Europa: een nieuwe visie op migratie (2017) wordt gesteld: “juist mensen die willen vluchten omdat ze hun leven niet zeker zijn, moeten hun leven wagen om een verzoek tot asiel te kunnen indienen. Anders gezegd: voor asielzoekers is de wet slechts via een onwettelijke weg bereikbaar. ‘’.

In mei 2018 zal opnieuw een keuze moeten worden gemaakt of de grenscontroles voort zullen blijven duren. Indien hiertoe wordt besloten, zal er naar ons inzien een legaal alternatief en aanvullend beleid moeten ingevoerd. Het uitgeven van humanitaire visa is een optie die momenteel al -weliswaar weinig- gebruikt wordt. Een andere optie met veel potentie is het op vakkundige wijze construeren van ‘’hotspots’’ waarin ook buiten de EU een asielaanvraag kan worden gedaan.

Dit artikel is als groepsopdracht geschreven in het kader van het vak Filosofie en de politieke actualiteit: de “vluchtelingencrisis” op de Universiteit van Amsterdam.

Noten

1 Op 17 februari ontleend aan https://redcross.eu/projects/humanitarian-visas-in-practice
2 Houtum, 2017
3 ESI, p. 13-14
4 Op 22 februari ontleend aan https://www.europa-nu.nl/id/vjxejzh2cepg/schengen_onder_druk
5 Op 21 februari ontleend aan https://www.bijzonderstrafrecht.nl/home/hoe-ver-reiken-de-verplichtingen-van-artikel-4-lid-1-van-de-vr eemdelingenwet-2000-voor-vliegtuigmaatschappijen
6 Smith, 2015
7 Op 20 februari ontleend aan https://www.theguardian.com/world/2015/mar/05/european-commission-third-country-immigrant-proce ssing-centres
8 ASGI, z.j.
9 Op 17 februari ontleend aan https://redcross.eu/latest-news/ngos-call-for-safe-and-legal-avenues-for-migrants
10 Jensen, 2014
11 Op 17 februari ontleend aan https://redcross.eu/projects/humanitarian-visas-in-practice
12 Op 20 februari ontleend aan http://www.cer.eu/sites/default/files/pbrief_amato_migration_1nov17.pdf

Literatuur

ASGI. (z.j.). SHORT OVERVIEW OF THE ASYLUM PROCEDURE. Italy. Geraadpleegd op 20 februari 2018, van http://www.asylumineurope.org/reports/country/italy/asylum-procedure/general/short-overview-a sylum-procedure#footnote2_pisly4g

ESI - The refugee crisis through statistics - 30 Jan 2017 [Pdf]. (2017, January 30). European Stability Initiative.

Hoe ver reiken de verplichtingen van artikel 4 lid 1 van de Vreemdelingenwet 2000 voor vliegtuigmaatschappijen? (n.d.). Geraadpleegd op 22 Februari 2018 van https://www.bijzonderstrafrecht.nl/home/hoe-ver-reiken-de-verplichtingen-van-artikel-4-lid-1-van- de-vreemdelingenwet-2000-voor-vliegtuigmaatschappijen

Houtum, H. V., & Lucassen, L. (2017). Voorbij Fort Europa: een nieuwe visie op migratie. Amsterdam: Uitgeverij Atlas Contact

Jensen, U. I. (2014). Humanitarian Visas: Option or Obligation? Study for the LIBE Committee, Policy Department C: Citizen’s Rights and Constitutional Affairs, European Parliament 2014

Schengen onder druk. (n.d.). Geraadpleegs op 22 Februari, 2018, van https://www.europa-nu.nl/id/vjxejzh2cepg/schengen_onder_druk

Smith, R. (2015). Council Directive (EC) No 2001/23 of 12 March 2001. Core EU Legislation,356-361. doi:10.1007/978-1-137-54482-7_34

Bibliografie

Zie ook:

Meer artikelen van studenten in het kader van het vak Filosofie en de politieke actualiteit: de “vluchtelingencrisis” op de Universiteit van Amsterdam:

Meer artikelen over vluchtelingen

Waardeert u ons werk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)

Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email

Meer over asielzoekers, vluchtelingen.

Waardeert u ons werk en wilt u doneren?

lees meer

Uitgelicht