De moslima in de Volkskrant
In achtergronden door Tayfun Balçik op 05-12-2018 | 08:37
In het kader van het project Moslims in Nederlandse kranten houd ik systematisch bij hoe moslims worden geportretteerd in de vier grootste kranten van Nederland. Een vrij tijdrovende bezigheid, want we lijken maar niet uitgepraat te raken over de islam, moslims en alles wat daar bij (zou) komen kijken. Dit artikel gaat over een terugkerend thema binnen al die berichten die over moslims verschijnen: de ‘moslimvrouw’, of om meer precies te zien, ‘de onvrije moslima’.
Berichten over vrouwenonderdrukking binnen de moslimgemeenschappen zijn er in diverse varianten. Soms heel expliciet, bijvoorbeeld naar aanleiding van het aanstaande ‘boerkaverbod’, maar veel interessanter zijn de verwijzingen die ogenschijnlijk achteloos worden gemaakt.
Jolande Withuis
Een voorbeeld daarvan is een interview in de serie Zin van het Leven van Fokke Obbema. Obbema had vorig jaar een bijna-dood ervaring en gaat nu met mensen in gesprek over zingeving aan het aardse bestaan. Zo ging hij ook langs bij de feministe en sociologe Jolande Withuis. Hier praat zij vooral over haar tijd bij de Communistische Partij Nederland, hoe ze van haar ‘communistische geloof’ is gevallen en over de ‘zinloosheid van het bestaan’. En dan lees ik dit citaat:
Ik wilde laten zien hoe ideologie aardige mensen aanzet tot verschrikkelijke dingen. Dat vind ik met de islam ook. De meeste moslims zijn vast aardig, maar hun geloof roept op tot narigheid. Ik zie een generatie opgroeien tot salafisten, kinderen die nog vromer willen zijn dan hun ouders. Daar zie ik mezelf in terug. Ga toch alsjeblieft een fijn leven leiden, geniet van muziek en laat je haren in de wind wapperen!
Jolande Withuis
Boem! Die komt binnen.
Vier frames
Maar in het gesprek daarna gaat het niet meer over de islam of moslims. Als ‘moslimlezer’ van de Volkskrant viel mij het volgende op:
- De islam als ideologie.
Kan dat eigenlijk wel, die vergelijking tussen communisme en islam? Aan de ene kant een seculiere ideologie waar het hiernamaals geen noemenswaardige rol van betekenis heeft. Althans niet in de teksten van Marx, Lenin en Trotski. En aan de andere kant de islam waar bijna alles op het leven na de dood is gebaseerd. Althans, zo heb ik ‘de islam’ als geloof ervaren. - De kunstmatig aandoende scheiding tussen ‘(vast) aardige moslims’ en ‘hun geloof’.
Te meer omdat Withuis zelf eerst begint met ‘Dat vind ik met de islam ook’. En gelijk daarna de moslims erbij haalt. Opmerkelijk. - De gemakkelijke stap van islam en moslims naar salafisme.
De islam is wat mij betreft een verzamelbegrip. Je hebt soennieten, sjiieten, alevieten en daarbinnen weer alevieten die zich juist niet als onderdeel van de islam zien, culturele moslims, en zelfs mensen die zich atheïstische moslims noemen. Maar wat ziet Withuis? Alleen een generatie die opgroeit tot salafist! Waarom worden al die andere moslims niet gezien? - Het impliciete protest tegen de moslima met hoofddoek.
‘Laat je haren in de wind wapperen!’ Dus vrouwen met hoofddoek kunnen geen fijn leven leiden en luisteren niet naar muziek?
Niet echt, is het antwoord op de laatste vraag. Tenminste als je de Volkskrant van de afgelopen maand november hebt gevolgd.
Beeld van onderdrukte moslima
Van de 55 berichten, waar vrouwen met een (mogelijke) moslimachtergrond direct of indirect in voorkomen, blijft 28 maal het beeld van de onderdrukte moslima hangen. Alleen de moslim als ‘terrorist’ scoort meer hits op de turflijst, maar daarover meer in een andere publicatie.
Bij berichten over moslimvrouwen gaat het voornamelijk over onderwerpen als het boerkaverbod, sekseongelijkheid binnen de islam, ongemak over de hoofddoek (zoals we hierboven hebben gezien) en vrouwenbesnijdenis.
Wat verder opvalt is dat moslimvrouwen zelf nauwelijks aan het woord komen. En wanneer dit wel gebeurt, worden stereotypen meestal bevestigd. Een voorbeeld van zo’n ‘moslimbevestiging’ is de column ‘Heren van plezier’ (3-11-2018, VK Magazine, Ibithal Jadib):
Als Marokkaanse Arabier was ik gewend aan gemengde etentjes en feesten. Verbijsterd had ik toegekeken toen ik voor het eerst meemaakte dat vrouwen in de keuken stonden te wachten tot de mannen in de woonkamer waren uitgegeten, voordat zijzelf – als de kust vrij was – konden eten. Ik viel zowat van mijn stoel, was dit een slechte grap?! Nee hoor, het bleek bij veel Marokkanen doodnormaal. Sterker nog, hoe meer Berbers ik leerde kennen, hoe meer gescheiden feestjes ik bezocht. Inmiddels zie ik ook het voordeel ervan, want de vrouwen gaan waanzinnig los op de dansvloer. Maar het lukt me met de beste wil van de wereld niet mijn gezicht in de plooi te houden als ik een rij vrouwen ineens een snoekduik zie nemen in hun handtas, naarstig op zoek naar die verrekte hoofddoek omdat er een piemel is binnengelopen.
Ibithal Jadib
Dit is vast een herkenbaar tafereel in conservatieve islamitische kringen en daar horen absoluut stukken over te verschijnen. Maar of dit beeld in meer dan 50% van alle berichtgeving over moslimvrouwen in de Volkskrant naar voren moet komen, ja, daar mag je best vraagtekens bij plaatsen.
De tussenresultaten van dit onderzoek worden gebundeld en gepresenteerd (in maart 2019) tijdens een bijeenkomst met mediaprofessionals in Pakhuis de Zwijger. Later volgt meer informatie.
Dit artikel vormt een onderdeel van artikelen die op Republiek Allochtonië en Nieuwwij zullen verschijnen in het kader van de verkenning Hoe worden moslims in de vier grootste Nederlandse kranten geportretteerd? Dit is een initiatief van The Hague Peace Projects. Meer hier.
Eerder verscheen:
Dertig jaar onderzoek naar berichtgeving over moslims in Nederlandse media. Deel 1.
Meer artikelen over Moslims in Nederlandse media
Foto: pixabay/nieuwwij
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over islam en media, moslima, volkskrant.
